بیماری قانقاریا چیست؟
سیاهمردگی، گانگرن (Gangrene) یا قانقاریا نوعی عفونت و فساد بافتی است که میتواند به دلیل ابتلا به عفونت باکتریایی و یا عدم خونرسانی به بافت بخشی از بدن و مرگ بافت (نکروز بافتی) ایجاد شود. از انواع باکتریهای ایجادکننده عفونت قانقاریا میتوان به باکتری کلستریدیوم پرفرنژنس و باکتری استرپتوکوک پیوژنز اشاره کرد. قانقاریا به طور معمول در اندامهایی که از قلب دور هستند مانند انگشتان دست یا پا رخ داده و میتواند اندامهای داخلی را نیز درگیر کند. این بیماری در یک قسمت بدن آغاز شده و به تدریج پیشرفت میکند؛ در صورتی که به موقع درمان نشود، میتواند به بخشهای دیگر بدن نیز گسترش پیدا کند. همچنین میتواند موجب بروز شوک سپتیک (Septic Shock) شود که جان فرد را تهدید کرده و جز موارد اورژانسی محسوب میشود.
آشنایی با انواع قانقاریا
قانقاریا میتواند بر تمامی اندامهای بدن از جمله کبد، مفاصل، قلب، دست و پا تاثیر گذاشته و موجب مرگ بافت در این نواحی شود. قانقاریا میتواند بر اساس فاکتورهای مختلف از جمله علت ابتلا به قانقاریا، به انواع متفاوتی دستهبندی شود که در ادامه به معرفی این انواع میپردازیم.
قانقاریا خشک (Dry Gangrene)
قانقاریا خشک زمانی رخ میدهد که اکسیژنرسانی به بخشهای مختلف بدن از جمله دست یا پا مختل شده و اکسیژن کافی به اعضای بدن نرسد. اندامها و اعضای مختلف بدن همچون قلب، ماهیچه، کلیه، کبد و … برای زنده ماندن و ادامه فعالیت خود نیاز به اکسیژن دارند. اگر اکسیژن به مقدار کافی به این اندامها نرسد، سلولها از بین رفته و بافت فاسد میشود تا جایی که مرگ بافتی یا نکروز رخ میدهد. در این نوع قانقاریا پوست بسته بوده و نشانی از عفونت وجود ندارد. علت اصلی ابتلا به قانقاریا خشک، بروز مشکل در خونرسانی به اندامها به دلیل تجمع چربی در دیواره شریانها و گرفتگی رگها میباشد.
قانقاریا مرطوب (Wet Gangrene)
این قانقاریا زمانی رخ میدهد که بدن فرد به باکتری آلوده شده باشد. در قانقاریای مرطوب، بافت آلوده در واکنش به باکتری دچار افزایش رطوبت شده و به سرعت تجزیه میشود، در نتیجه بافت میمیرد. به همین دلیل این قانقاریا در مقایسه با قانقاریا خشک اورژانسیتر است.
قانقاریا گازی (Gas Gangrene)
علت اصلی ابتلا به قانقاریا گازی، آلوده شدن بدن فرد به باکتری کلستریدیم (Clostridia) است که در داخل ناحیه آسیب دیده، حبابهای گازی و سمی ایجاد میکند و در نهایت منجر به مرگ بافت میشود. این قانقاریا اگر در زمان مناسب درمان نشود، جان فرد در معرض خطر بوده و حتما به مرگ منجر میشود. اما در صورت درمان صحیح و به موقع، آمار مرگ و میر بسیار کاهش پیدا میکند.
چرا افراد به بیماری قانقاریا مبتلا میشوند؟
همانطور که گفتیم، علت اصلی ابتلا به قانقاریا، عدم خونرسانی به بخشهای مختلف بدن و ورود باکتریهای کلستریدیوم پرفرنژنس و استرپتوکوک پیوژنز به داخل بدن فرد است که موجب مرگ بافتی میشود. از جمله دلایل ابتلا به انواع قانقاریای خشک و مرطوب میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
دلایل ابتلا به قانقاریا خشک
- مشکلات عروقی: این اتفاق به دلیل ابتلا به ضعف شریانها و رگهای دست و پا رخ داده و بیماری دیابت و فشار خون بالا نیز بر این مشکل تاثیرگذار است.
- سوختگی شدید بر اثر سرما یا گرما: مواد شیمیایی، گرما و سرمای شدید منجر به مرگ بافتی و قانقاریا خشک میشود. این عامل در طول زمان میتواند منجر به قانقاریای مرطوب شود.
- بیماری رینود (Raynaud's Disease): در این بیماری گردش خون در دست و پا مختل شده و یکی از دلایل اصلی آن میتواند هوای سرد باشد.
- دیابت: بیماری دیابت یکی از اصلیترین دلایل ابتلا به قانقاریا است. عدم کنترل قند خون موجب بروز آسیبهای عروقی و خونرسانی شده و اکسیژنرسانی به اندامها را مختل میکند. بدین ترتیب زخم پای دیابتی رخ داده و به قانقاری و در نهایت نکروز بافتی منجر میشود. در صورت ابتلا به زخمهای دیابتی، شما میتوانید جهت دریافت خدمات درمان زخم پای دیابتی در منزل از کلینیک زخم کرج، با شمارههای درج شده در سایت تماس بگیرید.
- آمبولی: انسداد ناگهانی رگها یا آمبولی نیز موجب بروز قانقاریا خشک میشود. علاوه بر این، این بیماری میتواند ریسک ابتلا به عفونت و قانقاریا مرطوب را نیز افزایش دهد.
دلایل ابتلا به قانقاریا مرطوب
- زخم و آسیب: عدم توجه به درمان زخمهای عمیق، پارگی بافت، سوراخ شدن قسمتی از بدن، لهشدگی و … میتواند منجر به بروز عفونت باکتریایی و در نهایت قانقاریا شود.
- تضعیف سیستم ایمنی بدن: ابتلا به بیماریهایی که میتوانند سیستم ایمنی را تضعیف کنند مانند بیماری HIV و دیابت، مصرف مواد مخدر، الکل، شیمیدرمانی و … مانع از بهبود عفونتهای مختلف شده و منجر به قانقاریا مرطوب میشود.
علائم و نشانههای بیماری قانقاریا
علائم و نشانههای قانقاریا را میتوان بر اساس خارج یا داخل بدن بودن به دو نوع کلی دستهبندی کرد:
علائم قانقاریا خارجی
- ایجاد خط قرمز در اطراف بافت آسیب دیده (قانقاریا خشک)
- بروز زخم دردناک، متورم و قرمز رنگ
- از دست دادن حس لامسه در اندامهای دور از قلب
- احساس یخزدگی در اندامهای دور از قلب
- زخم چرکی به همراه بوی ناخوشایند
- تغییر رنگ غیر عادی پوست (سبز مایل به سیاه، قرمز یا آبی کبود)
- عود کردن زخمها در یک نقطه خاص به صورت مداوم
علائم قانقاریا داخلی
- تب طولانی مدت و بدون دلیل مشخص
- احساس گیجی
- درد
- فشار خون پایین
خطر ابتلا به قانقاریا در کدام افراد بیشتر است؟
- افراد مبتلا به تصلب شرایین
- افراد مبتلا به فتق
- افراد مبتلا به دیابت
- افراد مبتلا به لختگی خون
- افراد مبتلا به بیماری رینود
- افرادی که تجربه عمل آپاندیس داشتهاند
- افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف به دلیل ابتلا به بیماری خاص یا سرطان
- افراد دارای تجربه جراحی در چند وقت اخیر
- افرادی که تجربه سرمازدگی شدید، نیش حیوان، آسیب به سر و یا سوختگی شدید داشتند
- افرادی که دچار آسیب بسیار شدید منجر به تخریب و لهشدگی بافت داشتهاند
- افراد دارای تجربه تزریق پرومتازین هیدروکلراید که منجر به آسیب بافتی شده است
- افرادی که الکل، مواد مخدر داخل وریدی و دخانیات مصرف میکنند
نحوه تشخیص ابتلا به قانقاریا
زمانی که فرد به دلیل داشتن علائم این بیماری مشکوک به قانقاریا باشد، میتوان از 3 روش جهت اطمینان پیدا کردن از ابتلا یا عدم ابتلا فرد به این بیماری استفاده نمود. این 3 روش شامل موارد زیر میباشند:
- بررسی نمونههای بافتی یا مایع در آزمایشگاه: برای این کار از ناحیه آسیب دیده بافت یا نمونه مایع جمعآوری شده و در زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار میدهند تا از وجود یا عدم وجود باکتری یا نوع آن اطمینان حاصل شود.
- آزمایش خون: در صورتی که تعداد گلبولهای سفید خون از مقدار نرمال بیشتر باشند، نشانه وجود عفونت یا قانقاریا است. حرارت دادن خون و تحریک رشد باکتری نیز از جمله روشهای تشخیصی میباشند.
- عکسبرداری پزشکی از اندام مشکوک به قانقاریا: از تصویربرداری با اشعه X، اسکن MRI و سیتی اسکن جهت تشخیص قانقاریا بهخصوص قانقاریا داخلی استفاده میشود.
قانقاریا چگونه درمان میشود؟
قانقاریا با روشهای مختلفی قابل درمان است که این روشها شامل موارد زیر میشوند:
دبریدمان بافت آسیب دیده
در صورتی که قانقاریا بیش از حد نرمال پیشرفت نکرده باشد، میتوان قسمتی از بافت مرده یا بخشی از عضو آسیبدیده را برداشت. این روش با ابزارهای جراحی یا مواد شیمیایی انجام میشود. این کار از گسترش آسیب به سایر نواحی و بخشهای دیگر بافت جلوگیری کرده و عفونت را از بین میبرد. دبریدمان زخم انواع مختلفی دارد که هر یک از این روشها متناسب با شرایط زخم شما و توسط پزشک انتخاب میشوند. در صورتی که اطلاعات کافی درباره دبریدمان و انواع آن ندارید، میتوانید به صفحه دبریدمان زخم چیست مراجعه نموده و از اطلاعات کامل این صفحه بهرهمند شوید.
ماگوت تراپی (لارو درمانی)
ماگوت تراپی یا لارو درمانی زخم یکی از انواع دبریدمان محسوب میشود که در آن از لارو نوعی مگس که در شرایط کنترل شده و بهداشتی رشد کردهاند، استفاده میشود تا باکتریها و بافتهای مرده را از بین ببرند. روش ماگوت تراپی جهت درمان زخمهای ناشی از قانقاریا نیز مورد استفاده قرار میگیرد. به همین دلیل در صورت ابتلا به قانقاریا، میتوانید جهت درمان آن از روش لارو درمانی زخم در کلینیک زخم کرج استفاده نمایید.
مصرف آنتیبیوتیک
همانطور که گفتیم، یکی از دلایل اصلی ابتلا به قانقاریا نوعی باکتری بیماریزا است که موجب بروز عفونت در ناحیه آسیبدیده میشود. به همین دلیل فرد بیمار باید آنتیبیوتیک مصرف نماید تا از پیشرفت عفونت جلوگیری شود. در اغلب موارد از آنتیبیوتیکهای تزریقی در داخل رگ استفاده میشود تا به طور مستقیم وارد جریان خون شود.
جراحی عروق
زمانی که مسدود بودن رگها منجر به ابتلا به این بیماری شود، ممکن است طبق نظر پزشک متخصص نیاز باشد که جراحی عروق انجام شود تا شریانها یا سیاهرگها شوند و جریان خون بهبود پیدا کند.
اکسیژن تراپی هایپرباریک
کاهش جریان خون به نواحی مختلف بدن، موجب کاهش اکسیژنرسانی به سلولهای این نواحی و در نتیجه قانقاریا و نکروز بافتی میشود. به همین دلیل استفاده از روش اکسیژنتراپی هایپرباریک میتواند با رساندن اکسیژن به بافتها از مرگ سلولی جلوگیری کند. علاوه بر این، قرار گرفتن در یک محیط پر از اکسیژن، سرعت باکتریهای موجود در زخم را کاهش داده و موجب بهبود پوست میشود.
قطع عضو
در صورتی که زخم و عفونت ناشی از قانقاریا بیش از حد پیشرفت کرده و به بافتهای عمقی نیز آسیب برساند، بهترین کار قطع عضو است. با قطع عضو آسیبدیده میتوان از پیشرفت عفونت جلوگیری کرده و جان فرد را نجات داد.
چگونه میتوان از ابتلا به بیماری قانقاریا جلوگیری کرد؟
همانطور که گفتیم عوامل مختلفی موجب ابتلا به بیماری قانقاریا میشود و نیاز است که جهت پیشگیری از بروز زخم قانقاریا، این عوامل را کنترل نمایید. برای این کار باید به طور مرتب دست و پای خود را بررسی کرده و در صورت مشاهده هرگونه علائم و نشانهها، فورا به پزشک مراجعه کنید.