بیماری سیاه زخم چیست و چه علائمی دارد؟
سیاه زخم یا آنتراکس (Anthrax) نوعی بیماری عفونی مشترک میان حیوانات و انسانها به شمار میرود که عامل آن باکتری باسیلوس آنتراسیس است. به همین دلیل این بیماری در میان کشاورزان فراگیرتر است. این بیماری بسیار نادر بوده و به صورت تصادفی در اثر تماس با محصولات یا حیوانات آلوده به باکتری باسیلوس آنتراسیس ایجاد شده و میتواند منجر به یک پاندمی کشنده شود.
سیاه زخم میتواند بر اندامهای گوناگونی اثر گذاشته و میتواند نشانههای مختلفی داشته باشد. از جمله علائم این بیماری میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- ایجاد زخم بدون درد
- ایجاد زخم تبدیل شونده به اسکار
- تب
- لرز
- حالت تهوع
- استفراغ
- اسهال خونی
- درد شکم
- از دست دادن اشتها
- احساس درد در قفسه سینه
- تنگی نفس
- سرفههای خشک
عوامل ایجاد کننده بیماری سیاهزخم
همانطور که گفتیم عامل ایجادکننده بیماری سیاه زخم نوعی باکتری است که به طور طبیعی در خاک، حیوانات گیاهخوار مانند گوسفند، بز، گاو و محصولات حیوانی آلوده همچون پوست، مو، پشم، گوشت و … وجود دارد. این باکتری از راههای مختلف از جمله تماس، تنفس و مصرف غذای آلوده به بدن انسان منتقل میشود. دوره نهفتگی بیماری حدود 7 روز پس از تماس بوده و تعداد باکتری باید به 8000 تا 50000 عدد در بدن برسد تا بتواند در برابر سیستم ایمنی بدن فرد مقاومت کند. بروز علائم این بیماری به دلیل ترشح سم یا توکسین توسط باکتری رخ میدهد.
بیماری سیاه زخم چه انواعی دارد؟
بیماری سیاه زخم بر اساس نحوه انتقال به 3 نوع کلی دستهبندی میشود که هر یک از این موارد عوارض مختلف و علائم متفاوتی دارند. انواع بیماری سیاه زخم شامل موارد زیر میشوند:
سیاه زخم پوستی
شایعترین و در عین حال خفیفترین نوع سیاهزخم، از راه پوست به فرد منتقل میشود که باید پوست فرد با یک ماده آلوده به باکتری تماس داشته و یا باکتری از طریق زخم باز یا بریدگی به بدن فرد ایجاد شود. سیاه زخم پوستی باید به موقع درمان شود تا از پیشرفت زخم و کشنده بودن آن جلوگیری شود. از علائم و نشانههای این بیماری میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- التهاب و احساس درد در غدد لنفاوی مجاور زخم
- بروز علائم آنفلوانزا همچون تب و سردرد
- ایجاد برجستگی غیر طبیعی به همراه خارش و مشابه نیش حشرات
- تبدیل ضایعات پوستی به زخمهایی با مرکز سیاه در مدت زمان بسیار کوتاه
سیاه زخم گوارشی
سیاه زخم گوارشی بر اثر مصرف گوشت، شیر و یا محصولات حیوانی دیگر که به این باکتری آلوده هستند و به خوبی پخته نشدهاند، در دستگاه گوارش ایجاد میشود و میتواند از گلو تا انتهای روده بزرگ را درگیر کند. انتقال این نوع سیاه زخم از فردی به فرد دیگر امکانپذیر نیست، اما خلط ریه فرد آلوده میتواند ناقل این بیماری باشد. از علائم این بیماری میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- حالت تهوع و استفراغ
- بیاشتهایی و مشکل در بلع
- اسهال شدید یا اسهال خونی
- شکم درد
- ورم کردن گردن
- تب
- گلودرد
سیاه زخم تنفسی (استنشاقی)
انتقال این باکتری از طریق سیستم تنفسی به ندرت اتفاق میافتد و برای افرادی رخ میدهد که در کارخانجاتی همچون دباغی، پشمبافی و پشمشویی مشغول به کار بوده و با پشم آلوده به باکتری باسیلوس آنتراسیس در تماس هستند. احتمال ابتلا به این نوع سیاه زخم پایین است اما کشندهترین و خطرناکترین نوع سیاه زخم است. فردی که به سیاه زخم تنفسی مبتلا میشود، باید به محض مشاهده علائم و تشخیص آن اقدام به درمان این بیماری نماید. در غیر این صورت با وجود دریافت درمان مناسب، فرد دچار مرگ میشود. علائم بیماری سیاه زخم تنفسی شامل موارد زیر میشوند:
- حالت تهوع
- بروز مشکلات تنفسی
- سرفه شدید
- احساس سنگینی و ناراحتی در قفسه سینه
- بروز مشکل در بلع
- علائم مشابه آنفلوانزا و تب شدید
- احساس حالت شوک
- مننژیت مغز و نخاع
سیاه زخم تزریقی
تزریق مواد مخدر غیر قانونی نیز میتواند یکی از عوامل ابتلا به این بیماری باشد. از جمله علائم این بیماری میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- قرمزی و خارش ناحیه تزریق
- التهاب و تورم در ناحیه تزریق
- نارسایی یک یا چند عضو بدن
- بروز احساس و حالت شوک
- مننژیت مغز و نخاع
عوارض ابتلا به بیماری سیاه زخم
- زخمهای سیاه و عمیق
- سپسیس (از دست رفتن واکنش بدن نسبت به عفونت)
- مننژیت خونریزیدهنده (التهاب غشای مغز و نخاع که منجر به خونریزی گسترده در بدن میشود)
- مرگ فرد
جهت درمان سیاه زخم چه باید کرد؟
همانطور که گفتیم عامل این بیماری باکتری است، به همین دلیل جهت درمان سیاه زخم از آنتیبیوتیک و پانسمانهای آنتی باکتریال جهت بستن زخمها استفاده میشود. در صورتی که با علائم بیماری سیاهزخم پوستی مواجه شدید، جهت تشخیص و درمان این بیماری میتوانید به کلینیک زخم کرج مراجعه نمایید. کلینیک زخم کرج، یکی از کلینیکهای تخصصی در زمینه درمان انواع زخمهای عفونی، حاد و مزمن است که شما میتوانید جهت درمان زخمهای بیماری سیاه زخم خود به این کلینیک مراجعه کرده و از خدمات این مجموعه بهرهمند شوید.
جهت رعایت بهداشت و پیشگیری از شیوع این بیماری، توصیه میشود که در صورت آلوده شدن، لباس یا وسایل فرد مبتلا به بیماری سیاهزخم را بسوزانید. تنها به این روش میتوان از گسترش این بیماری و رشد باکتری جلوگیری کرد.
نحوه تشخیص بیماری سیاه زخم
برای تشخیص این بیماری تنها باید از روشهای آزمایشگاهی استفاده نمود که این روشها شامل موارد زیر میشوند:
- کشت خون مثبت به همراه رنگآمیزی گِرم
- تهیه نمونه از زخمها، مایعات آلوده و یا ضایعات پوستی و انجام رنگآمیزی گِرم یا کشت نمونه
- استفاده از روشهای سرولوژیک و مطالعات اپیدمیولوژیک
آیا سیاه زخم مسری است؟
در حال حاضر شواهد و مدارک علمی مبنی بر امکان انتقال این بیماری از یک فرد به فرد دیگر وجود نداشته و تنها داشتن تماس پوستی با باکتری و وارد شدن آن به زخمهای باز، مصرف محصولات حیوانی نپخته و یا تنفس در هوای حاوی اسپور میتواند موجب ابتلا به سیاه زخم شود.
روشهای پیشگیری از ابتلا به سیاه زخم
تنها روش پیشگیری این است که از داشتن تماس با حیوانات مختلف، مصرف گوشت و محصولات حیوانی مشکوک و خام، و قرار گرفتن در محیطی که حیواناتی همچون گاو و گوسفند حضور دارند، پیشگیری نمایید. افرادی که در معرض خطر قرار دارند، باید در برابر این باکتری واکسینه شده و آنتی بیوتیک مصرف نمایند.