زخم چیست و آشنایی با انواع زخم

زخم چیست و چه عواملی بر به وجود آمدن آن تاثیرگذارند؟

زخم در واقع نوعی آسیب بافتی یا پوستی است که یکپارچگی پوست را از بین برده و می‌تواند به صورت عمدی یا ناخودآگاه ایجاد شود. این آسیب علاوه بر لایه‌های سطحی پوست، می‌تواند در لایه‌های عمیق‌تر نیز ایجاد شده و به بافت‌های داخلی‌تر نفوذ کند. ظاهر و شرایط زخم‌ها به علت ایجاد شدن آن بستگی دارد که می‌توانند به صورت پارگی، بریدگی، سوراخ و یا دریده شدن خود را نشان دهند.

آشنایی با انواع زخم

زخم‌ها بر اساس فاکتورهای مختلف به انواع گوناگونی دسته‌بندی می‌شوند که در ادامه انواع زخم‌ها را به شما معرفی خواهیم کرد.

زخم‌های عمدی یا غیر عمدی

زخم‌ها به طور کلی بر اساس نحوه ایجاد شدن به دو نوع عمدی و غیر عمدی ایجاد می‌شوند که هر یک می‌توانند ویژگی‌های مختلفی داشته باشند.

زخم‌های عمدی: این زخم بر اثر اقدامات تهاجمی و مطابق یک شرایط از پیش تعیین شده ایجاد می‌شود، مانند برش جراحی، درمان داخل وریدی و یا کشیدن مایع مغزی نخاعی. لبه این زخم‌ها تیز بوده و خونریزی آن‌ها قابل کنترل است. علاوه بر این، در شرایط کاملا استریل انجام می‌شود تا خطر عفونت آن کم بوده و راحت‌تر التیام پیدا کنند.به طور کلی این زخم ها با اهداف درمانی و تحت شرایط کاملاً استریل ایجاد می شوند.
زخم‌های غیر عمدی: این زخم‌ها به صورت کامل اتفاقی و تصادفی ایجاد می‌شوند، مانند گلوله تفنگ و زخم سوختگی. این زخم لبه‌های نامنظمی داشته و می‌تواند به صورت چندین زخم متعدد با خونریزی غیر قابل کنترل ظاهر شود. در این زخم‌ها خطر آلودگی و ریسک عفونت بالاتر است، به همین دلیل فرآیند التیام آن نیز طولانی خواهد بود.

زخم‌های باز یا بسته

زخم باز (Open wounds): پوست در این زخم دچار گسستگی شده و راه ورودی برای میکروارگانیسم‌ها ایجاد می‌کند؛ به همین دلیل عوارض متعددی به همراه خواهد داشت. این نوع زخم به صورت عمدی یا غیر عمدی بر اثر ضربات نافذ ایجاد می‌شود.
زخم بسته (Close wounds): در زخم بسته، پوست سالم مانده و زخم به صورت آسیب بافتی خود را نشان می‌دهد. این نوع زخم بر اثر ضربات یا آسیب‌های غیر نافذ مانند افتادن، تصادف و … ایجاد شده و می‌تواند با خون‌مردگی همراه باشد.

زخم‌های نافذ یا غیر نافذ

زخم نافذ (Penetrating wounds): این زخم‌ها بر اثر اجسام تیز و برنده همچون چاقو یا تیغ ایجاد شده و می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

سوراخ شدگی (Puncture wounds)
زخم چاقو یا اجسام نوک تیز (Stab wound)
بریدگی پوستی (Skin cut)
زخم‌های جراحی (Surgical wounds / Incisions)
زخم گلوله (Gunshot wound)
کندگی (Avulsion)
از هم گسستن پوست (Skin tears)

زخم غیر نافذ (Non Penetrating wounds): این زخم‌ها بر اساس آسیب‌های فیزیکی بدون جراحت و آسیب به پوست ایجاد می‌شوند. از جمله انواع زخم‎های غیر نافذ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

کوفتگی (Contusion)
تاول (Blister)
له‌شدگی (Crush injuries)
ساییدگی (Abrasion)
پارگی (Laceration)
تکان مغزی (Concussions)
هماتوم (Hematoma)
سروما (Seroma)

زخم‌های متفرقه (Miscellaneous wounds): از انواع این زخم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

حرارتی (Thermal): آفتاب‌سوختگی، سرمازدگی، سوختگی با گرما
شیمیایی (Chemical): استنشاق یا تماس با مواد شیمیایی
سوختگی الکتریکی (Electrical burn): سوختگی بر اثر برق گرفتگی
نیش (Bites) یا گزیدگی (Stings): نیش یا گزش جانورانی همچون خفاش، مار، کنه، عنکبوت و …

زخم‌های حاد یا مزمن

زخم‌های حاد (Acute): زخم حاد به زخمی گفته می‌شود که در کمتر از 1 ثانیه ایجاد شده و آسیب آن در لحظه خود را نشان می‌دهد. این زخم به طور معمول 3 تا 4 هفته طول می‌کشد تا بهبود پیدا کند و به دلایل مختلف همچون بریدگی، ساییدگی، سوختگی و … ایجاد می‌شود. از انواع زخم‌های حاد می‌توان به زخم‌های تروماتیک، جراحی و چرکی و آبسه‌ای اشاره کرد.
زخم‌های مزمن (Chronic): این زخم‌ها در فاز التهابی باقی مانده به دلیل بروز اختلال در فرآیندهای رگزایی، عصب‎دهی و یا مهاجرت سلولی، پس از 4 هفته پیشرفت قابل توجهی در زمینه بهبود نخواهد داشت. به همین دلیل بهبود این زخم بیشتر از زمانی که باید (4 تا 6 هفته) طول می‌کشد. از جمله زخم‌های مزمن می‌توان به زخم‌های دیابتی، زخم‌های فشاری، زخم‌های عروقی، سوختگی درجه 2 به بعد و … اشاره کرد.

زخم‌های تمیز یا آلوده

زخم تمیز: این زخم به دلیل داشتن میزان آلودگی کمتر از 5 درصد، در شرایط استریل ایجاد شده و یا به صورتی رخ می‌دهد که با التهاب و درگیری سیستم‌های تنفسی، گوارشی، تناسلی - ادراری و یا حفره دهانی حلقی همراه نباشد.
زخم تمیز - آلوده: میزان احتمال عفونت این زخم بین 8 تا 11 درصد است که در صورت داشتن درگیری سیستم‌های گوارشی، تنفسی تناسلی - ادراری و …، به خوبی مدیریت شده و آلودگی غیر عادی نخواهد داشت.
زخم عفونی: در این نوع، میزان احتمال عفونت بین 27 تا 40 درصد است که در زخم‌های تروماتیک ایجاد شده و بیش از 4 ساعت از آلودگی آن‌ها می‌گذرد. این زخم‌ها زمانی رخ می‌دهند که بافت نکروز شده حفظ شده باشند و یا زخم با جسم خارجی آلوده شده باشد.
زخم آلوده: این زخم به طور کامل با عوامل عفونت‌زا همچون خاک، عفونت، باکتری، قطعات خارجی و … آلوده شده و می‌تواند منجر به بروز عفونت‌های جدی و خطرناک شود.

زخم‌های داخلی یا خارجی

زخم خارجی: منشا این زخم خارجی بوده بر اثر ضربه، فشار و یا اعمال نیرویی از بیرون ایجاد می‌شود که می‌تواند از نوع باز یا بسته باشد. از انواع این زخم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

گاز گرفتگی حیوانات
هماتوم
بریدگی، سوراخ‌شدگی، تروما
سوختگی بر اثر عوامل شیمیایی، حرارتی ،الکتریکی
زخم‌های فشاری
زخم نافد
نیش و گزیدگی

زخم داخلی: این زخم‌ها در داخل بدن و بر اثر اختلالاتی همچون نوروپاتی و عصبی، اختلال در گردش خون، کاهش خونرسانی و … ایجاد می‌شود. از انواع این زخم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

زخم‌های دیابتی
زخم‌های ژنتیکی
زخم‌های عروقی

انواع زخم بر اساس علت ایجاد شدن آن

زخم‌ها بر اساس علت ایجاد شدن نیز به انواع مختلفی دسته‌بندی می‌شوند که شامل موارد زیر هستند:

1. زخم پای دیابتی

زخم پای دیابتی نوعی زخم باز به شمار می‌رود که حدود 15% از افراد مبتلا به دیابت، به این نوع زخم دچار می‌شوند. این زخم‌ها بر اثر عدم کنترل میزان قند خون و کاهش جریان خون در نواحی مختلف بدن به‌خصوص پاها رخ می‌دهند که در برخی موارد با عفونت و نکروز بافتی همراه است و منجر به قطع پای فرد می‌شود. در صورت تشخیص سریع و اقدام به موقع جهت درمان این زخم‌ها، احتمال قطع عضو به حداقل می‌رسد. از دلایل به وجود آمدن زخم پای دیابتی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

نوروپاتی
خشکی پوست
شکنندگی پوست
اختلالات ارتوپدی
اختلالات عروقی همچون گردش خون ضعیف

2. زخم بستر یا زخم فشاری (Bedsore or pressure ulcer)

این زخم زمانی ایجاد می‌شود که فرد بر اثر بیماری یا سایر عوامل دیگر برای مدت زمان طولانی بدون تحرک در بستر و یا بر روی صندلی باشد. عدم تغییر وضعیت بدن در چنین شرایطی، موجب کاهش جریان خون در ناحیه تحت فشار شده و به مرور زمان زخم ایجاد می‌شود. این آسیب می‌تواند به بافت‌های زیرین نفوذ کرده و زخم را عمیق‌تر نماید. بدین صورت می‌تواند انواع زخم بستر یا زخم فشاری ایجاد شود که عوارض مختلفی را برای فرد به همراه خواهد داشت. از دلایل به وجود آمدن این نوع زخم می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

فشار خارجی در یک ناحیه مشخص
اصطکاک و مالش پوست
بی‌تحرکی
سو تغذیه
کم آبی

3. زخم سوختگی (Burn wound)

این زخم بر اثر عوامل مختلف همچون حرارت، الکتریسیته، مواد شیمیایی و … ایجاد می‌شود که از جمله حوادث اجتناب ناپذیر بوده و در اثر سهل‌انگاری رخ می‌دهد. زخم سوختگی می‌تواند انواع درجات مختلفی داشته باشد و هر یک شدت و روش درمان متفاوتی داشته باشند.

4. زخم عفونی

زخم عفونی زمانی رخ می‌دهد که یک زخم به خوبی درمان نشده و عوامل بیماری‌زا به داخل زخم نفوذ کرده باشند. بدین صورت زخم ایجاد شده به نوعی زخم مزمن تبدیل می‌شود. از انواع این زخم‌ها می‌توان به عفونت بخیه سزارین اشاره کرد.

5. زخم جراحی (Surgical wound/incision)

این زخم در واقع در طی جراحی ایجاد می‌شود تا به پزشک اجازه دسترسی به بافت‌های داخلی بدن را بدهد. زخم جراحی نیز نوعی زخم باز محسوب می‌شود که بسته به نوع جراحی می‌تواند برشی کوتاه یا بلند داشته باشد. این زخم باید به خوبی مراقبت شود تا در محل بخیه‌ها دچار عفونت نشود.

6. زخم عروقی (Vascular ulcer)

زمانی در گردش خون فرد اختلالی ایجاد شود، موجب بروز زخم در اندان‌ها به ویژه دست‌ها و پاها رخ می‌دهد که به این زخم‌ها، زخم عروقی گفته می‌شود. زخم‌های عروقی می‌توانند از نوع شریانی یا وریدی باشند، اما زخم‌های وریدی شایع‌ترین نوع آن‌ها هستند.

در زخم‌های شریانی (ایسکمیک) به دلیل عدم خونرسانی مناسب به بافت‌های مختلف بدن، اندام‌ها اکسیژن و مواد غذایی کافی دریافت نمی‌کنند. در زخم‌های وریدی که با نام زخم استاز نیز شناخته می‌شوند، گردش خون در ورید ضعیف بوده و خروج خون از پا را کند می‌کند که می‌تواند منجر به ادم شود.

فرآیند التیام و بهبود زخم چگونه است؟

التیام زخم به طور کلی به دو فرآیند اولیه و ثانویه دسته‌بندی می‌شود که فرآیند اولیه برای زخم‌های جراحی و بریدگی‌های کوچک است؛ اما فرآیند ثانویه برای زمانی است که وسعت زخم زیاد بوده و شدت بیشتری دارد. در ادامه به بررسی این دو فرآیند بهبود و ترمیم زخم می‌پردازیم.

فرآیند اولیه بهبود زخم

این فرآیند برای زمانی است که جراحت ایجاد شده به اندازه یک برش جراحی و یا پارگی کوچک است و می‌توان لبه‌های زخم را به هم بخیه زد. در این شرایط التیام زخم به طور طبیعی و به سرعت انجام شده و در نهایت جای زخم یا اسکار باقی می‌ماند. این فرآیند شامل چندین مرحله است که در ادامه به بررسی این مراحل می‌پردازیم.

فاز التهابی (Inflammation): در این مرحله فاکتورهای مختلفی از سلول‌های بافت آسیب دیده ترشح می‌شود تا گلبول‌های سفید را تحریک کرده و به محل آسیب فرابخوانند. سپس هیستامین و سروتونین ترشح می‌شود تا با انقباض عروق، خونریزی در آن ناحیه کاهش پیدا کند.
فاز تکثیری یا پرولیفراتیو (Proliferation): در این مرحله سلول‌های مرده از بین رفته و رگ‌زایی انجام می‌شود تا با رساندن خون بیشتر به ناحیه آسیب دیده، سلول‌های بافت سریع‌تر ترمیم شوند. در این مرحله بیشترین ترمیم زخم انجام می‌شود.
فاز تکامل زخم (Remodeling): این فاز مرحله نهایی ترمیم است که 9 تا 12 ماه طول می‌کشد و قدرت کشسانی پوست تا 80% نرمال خواهد شد.

فرآیند ثانویه بهبود زخم

این فرآیند زمانی رخ می‌دهد که وسعت زخم بیشتر بوده و لبه‌های زخم از هم دور باشند. بدین صورت التیام بافت به صورت بافت گرانوله انجام می‌شود. این زخم‌ها به دلیل باز بودن احتمال عفونت بیشتری دارند و فرآیند التیام در آن‌ها طولانی‌تر است. به همین دلیل اسکار وسیع‌تری هم باقی می‌گذارد. در برخی موارد جهت بهبود این زخم‌ها به مداخله توسط کادر درمان نیاز است که می‌توان از دبریدمان بافت نکروز شده و یا لارو درمانی (ماگوت تراپی) استفاده نمود.

انواع زخم چه عوارضی را می‌توانند به همراه داشته باشند؟

از جمله عوارض انواع مختلف زخم می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

عفونت
خونریزی
باز شدن زخم و بیرون ریختن احشا
التهاب و درماتیت اطراف زخم
ایجاد اسکار یا جای زخم
چسبندگی
از دست رفتن عملکرد بافت
سروما (ایجاد ناحیه‎ای مملو از مایع در زیر پوست)
هماتوم (ناحیه‌ای پر از خون در زیر پوست یا بافت)

روش‌های درمان انواع زخم

هر یک از این زخم‌ها روش‌های درمان بسیار متنوعی می‌توانند داشته باشند که روش درمان مناسب بر اساس شرایط زخم و وضعیت جسمی بیمار انتخاب می‌شود. به همین دلیل بهترین کار این است که شما برای درمان زخم‌های خود به یک مرکز درمانی معتبر و مطمئن مراجعه نمایید تا به خوبی زخم‌های شما را درمان نمایند. از جمله روش‌های درمان زخم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

جهت بهبود انواع زخم‌ها به کجا مراجعه کنیم؟

در صورتی که با هر یک از انواع زخم که در این مطلب به آن‌ها اشاره شده است مواجه شدید، می‌توانید به کلینیک زخم کرج مراجعه نموده و اقدام به درمان آن‌ها نمایید. در صورتی که شرایط لازم جهت مراجعه حضوری به کلینیک را ندارید، می‌توانید از خدمات درمان زخم در منزل این کلینیک تخصصی بهره‌مند شوید. شما می‌توانید از طریق شماره‌های موجود در سایت با کلینیک زخم کرج تماس گرفته و درخواست خود مبنی بر اعزام متخصص زخم جهت درمان زخم بستر در منزل یا درمان زخم پای دیابتی در منزل و یا هر خدمات درمانی دیگر را ثبت نموده و در انتظار حضور متخصص زخم در منزل خود بمانید.