ترمیم زخم یک فرایند طبیعی در بدن به شمار میرود که دستگاه گردش خون، سیستم ایمنی در بدن و فرایند تکثیر و بلوغ سلولها، در آن نقش بسیار مهمی را ایفا میکنند. زخمها در انواع گوناگونی دستهبندی میشوند که هر یک از آنها میتوانند علائم و نشانهها، عوارض، روند درمان و سرعت ترمیم متفاوتی داشته باشند. اگر نمیدانید که ترمیم زخم چگونه انجام میشود و برای سرعت بخشیدن به روند ترمیم زخم چه باید کرد، این متن را تا انتها مطالعه نمایید.
آشنایی با مراحل ترمیم زخم
زخمها میتوانند انواع متفاوتی داشته باشند اما مراحل ترمیم و غالبا بهبود زخم، در هر نوع زخمی یکسان بوده و تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند. اما به طور کلی زمان ترمیم زخمها با توجه به شدت و میزان آسیبی که وارد شده است و ناحیه ایجاد شدن زخم در انواع مختلف، میتوانند با یکدیگر متفاوت باشند. مراقبت از زخم، تمیز کردن و محافظت از آن در برابر هرگونه آلودگی و آسیب دیدگی، میتواند از پیشرفت آن جلوگیری کرده و به روند بهبود زخم سرعت ببخشد.
ترمیم زخم در حالت کلی شامل 4 مرحله میشود که در هر یک از این مراحل، تغییرات و رویدادهای بیوشیمیایی مختلفی رخ میدهد که در کنار هم به بازسازی بافت آسیب دیده و ترمیم آن منجر میشوند. این مراحل شامل موارد زیر میشوند:
مرحله اول: انعقاد و هموستاز
انعقاد و هموستاز اولین مرحله از ترمیم زخم است که هدف اصلی آن، انعقاد خون و متوقف کردن خونریزی میباشد. در این مرحله پلاکتهای خون به ناحیه آسیب دیده متصل شده و با ارسال سیگنالهای شیمیایی و فعال شدن فیبرین، پلاکتها در کنار یکدیگر متراکم شده و لخته را ایجاد میکنند. در این بین رگهای خونی نیز منقبض میشوند تا خونرسانی به ناحیه آسیب دیده را کاهش داده و از خونریزی جلوگیری کنند.
مرحله دوم: التهاب
در مرحله دوم که مرحله دفاعی یا التهابی نام دارد، گلبولهای سفیدِ سیستم دفاعی بدن اقدام به بلعیدن و از بین بردن سلولهای آسیبدیده و مرده، عوامل بیماریزا و باقی مانده اجسام ایجاد کننده زخم میکنند. این مرحله اهمیت بسیار زیادی دارد، زیرا سیستم ایمنی مانع از آلوده شدن زخم و بروز عفونت شده و میتواند خونریزی را کنترل کند. سلولهای سیستم ایمنی به کمک فاکتورهای رشدی که از پلاکتهای خون آزاد میشوند، به سوی محل زخم حرکت میکنند. مرحله التهابی به طور معمول 4 تا 6 روز طول میکشد.
مرحله سوم: تکثیر
پس از گذراندن مرحله دفاعی و پاکسازی زخم، مرحله تکثیر آغاز میشود که خود شامل سه مرحله مختلف بود و میتواند از 4 تا 24 روز طول بکشد. این مراحل شامل موارد زیر هستند:
- پر کردن زخم: در این مرحله بافت دانهای قرمز عمیق، اقدام به پر کردن بستر زخم با بافت پیوندی کرده و رگزایی انجام میشود. رگزایی یا آنژیوژنز به معنای تشکیل رگهای جدید از رگهای موجود در ناحیه آسیب دیده است. بافت جدیدی که در این مرحله ساخته میشود ترکیبی از شبکه خارجی سلولی و کلاژن است.
- فشردگی (انقباض) لبههای زخم: در این مرحله لبههای زخم به سمت مرکز آن کشیده میشوند.
- پوششدهی زخم: در مرحله آخر که اپیتلیالیزاسیون نام دارد، سلولهای اپیتلیالی بستر زخم از لبههای آن در عرض مهاجرت کرده و زخم را میپوشاند.
مرحله چهارم: بلوغ (بازمدلسازی)
در مرحله آخر، به تدریج استحکام بافت ایجاد شده افزایش پیدا کرده و با تغییر شکل کلاژن، زخم به طور کامل بسته میشود. سلولهایی که اقدام به ترمیم زخم نمودهاند با آپوپتوز یا مرگ برنامهریزی شده سلول از بین رفته و با سلولهای جدید در بدن جایگزین میشوند. این مرحله معمولا پس از گذشت 21 روز از آغاز ترمیم زخم رخ داده و میتواند تا سالها ادامه داشته باشد.
روش صحیح پانسمان کردن انواع زخم
پانسمان کردن زخم یکی از روشهایی است که میتواند از خونریزی زخم و عفونی شدن آن جلوگیری کند. به همین دلیل نحوه صحیح پانسمان کردن زخم اهمیت بسیاری دارد و باید به گونهای انجام شود که آسیب بیشتری به زخم وارد نکند. این روش پانسمان مختص زخمهایی است که عمق و شدت کمی داشته و نیازی به بخیه و یا اقدام از سوی پزشک جهت جلوگیری از خونریزی یا درمان زخم وجود نداشته باشد. در غیر این صورت باید به کلینیک زخم مراجعه کرده و درمان زخم و نحوه پانسمان آن را به متخصص درمان زخم بسپارید. با توجه به این موضوع، برای پانسمان کردن زخم ایجاد شده باید به روش زیر عمل کنید:
- مرحله اول: پیش از هرچیز ابتدا لبههای زخم را به هم نزدیک کنید و با فشار دادن گاز استریل یا دستمال تمیز بر روی زخم، خونریزی را کنترل کنید.
- مرحله دوم: پس از کنترل و کاهش خونریزی، باید به وسیله یک پنبه آغشته به محلول ضدعفونی کننده اطراف زخم را از داخل به خارج تمیز کنید.
- مرحله سوم: پس آنکه زخم به طور کامل ضدعفونی شد، باید گاز استریل بر روی آن قرار دهید تا روی زخم و اطراف آن را کامل بپوشاند.
- مرحله چهارم: از جابجا کردن پانسمان خودداری کرده و در صورت جابجا شدن، آن را عوض کنید. زیرا با جابجایی پانسمان، میکروبهای سطح پوست را به سمت زخم هدایت میکند.
- مرحله پنجم: در صورتی که خونریزی ادامه داشته و به پانسمان نفوذ کرد، بدون برداشتن و جابجایی پوشش روی زخم، گاز یا دستمال بیشتر بر روی آن قرار دهید.
- مرحله ششم: به طور موقت میتوانید از پنبه برای کنترل خونریزی استفاده نمایید، اما در طولانی مدت رشتههای پنبه به زخم متصل شده و در زمان جدا کردن پنبه، به زخم آسیب وارد میشود.
- مرحله هفتم: گاز استریلی که بر روی زخم قرار دادهاید را از هر 4 طرف بر روی پوست با چسب ثابت کنید.
- مرحله هشتم: به صورت روزانه اقدام به تعویض پانسمان نموده و در صورت مرطوب یا کثیف شدن آن، در سریعترین زمان ممکن پانسمان را تعویض کنید و از کندن بافت ترمیم شده زخم خودداری کنید.
همچنین شما میتوانید برای زخمهای خود از پانسمان نوین و پیشرفته استفاده نموده و از عفونی شدن و گسترش زخمها پیشگیری کنید.
برای درمان زخمهای خود به کجا مراجعه نماییم؟
همانطور که گفتیم زخمها میتوانند انواع متفاوتی داشته باشند و از زخم سطحی و کوچک تا زخمهای عمیق، مزمن و حاد همگی به یک روش ترمیم میشوند. زخمهای کوچک و سطحی در کمترین زمان ممکن ترمیم شده و به طور کامل بهبود پیدا میکنند، اما برخی زخمها مانند زخمهای مزمن روند ترمیم کندتری دارند. با توجه به این موضوع، در صورت مواجهه با زخمهای حاد و مزمنی که با آسیبها و عوارض شدیدی همراه هستند، باید به یک کلینیک زخم تخصصی مراجعه نمایید. کلینیک زخم کرج یکی از کلینیکهای تخصصی در زمینه درمان انواع زخم است که با داشتن متخصصین زخم ماهر و با تجربه، به درمان تمامی زخمهای شما میپردازد. در صورتی که دچار زخمهای حاد مانند زخمهای ناشی از بریدگی با قمه و چاقو، یا زخمهای مزمنی همچون زخم بستر یا زخم پای دیابتی شدهاید، میتوانید به این کلینیک مراجعه کرده و اقدام به درمان زخمهای خود نمایید. علاوه بر این، کلینیک زخم کرج خدمات درمان زخمها در منزل را نیز به شما ارائه میدهد و شما میتوانید از این خدمات نیز بهرهمند شوید.