بیماری پای شارکو که با نامهای مفصل شارکو و یا مفصل نوروپاتیک نیز شناخته میشود، نوعی بیماری مفصلی و استخوانی است که در پای افراد ایجاد شده و میتواند از عوارض بیماریهای دیگر همچون دیابت باشد. دلایل بسیار متنوعی برای ابتلا به این بیماری وجود دارد که در صورت پیشگیری یا کنترل این دلایل، میتوان از بروز بیماری مثل شارکو نیز جلوگیری نمود. این بیماری علائم مختلفی از خود نشان میدهد، و در برخی موارد میتواند در مراحل اولیه بیعلامت باشد. به همین دلیل اطلاع از بیماری پای شارکو و دلایل و علائم آن، میتواند احتمال بروز مشکلات جدی و درمانناپذیر را به حداقل برساند. با توجه به این موضوع، پیشنهاد میکنیم این مطلب را تا انتها مطالعه نمایید.
پای شارکو یا مفصل نوروپاتیک چیست؟
بیماری مفصل شارکو (Charcot joint) یا مفصل نوروپاتیک (Neuropathic joint) نوعی بیماری آرتروپاتی است که استخوانها، مفاصل و بافتهای نرم پاها را درگیر کرده و موجب تضعیف استخوانها میشود. بدین صورت استخوان پا و مفاصل پا در معرض خطر شکستگی یا دررفتگی قرار میگیرند. این بیماری میتواند در مراحل اولیه هیچ علائمی نداشته باشد، اما پس از گذشت مدتی به صورت ناگهانی با درد شدید، زخم و عفونت خود را نشان دهد. در صورتی که بیماری پای شارکو در مراحل اولیه تشخیص داده نشود، فرم پاها تغییر میکند که این اتفاق میتواند مشکلاتی همچون زخم فشاری را در پاها به همراه داشته و ریسک ابتلا به عفونتهای مختلف را افزایش دهد.
بیماری مفصل شارکو با آسیب عصبی و نوروپاتی همراه است، به همین دلیل ریسک از دست رفتن حس در ناحیه درگیر وجود دارد. این بیماری با انواع بیماریهای مختلف همچون دیابت، سیفلیس، سیرنگومیلی، اسپینا بیفیدا و آسیبهای نخاعی ناشی از تروما و آسیب همراه بوده و ویژگی مشترک همه این بیماریها، نوروپاتی محیطی و یا تخریب نورونها و اعصاب محیطی است. اعصاب محیطی در واقع اعصابی هستند که اطلاعات عصبی را از اندامها به مغز و نخاع منتقل میکنند.
آسیب دیدن اعصاب محیطی، باعث میشود که فرد دردی احساس نکند. به همین دلیل درد ناشی از تخریب استخوانها و مفاصل نیز احساس نمیشود. با توجه به این موضوع، این بیماری دیر تشخیص داده شده و دیرتر درمان میشود.
عوارض بیماری مفصل شارکو
- شایعترین عارضه بیماری مفصل شارکو، ایجاد زخمهای نوروپاتیک است. این زخمها به دلیل وارد شدن فشار دائمی بر روی مفاصل و تغییر شکل آنها ایجاد میشوند.
- زخمهای نوروپاتیک بیماری مفصل شارکو، با عفونتهای باکتریایی، قارچی و یا ویروسی همراه بوده و در صورت عدم درمان، التهاب و گسترش عفونت را به همراه خواهد داشت.
- تغییر شکل ظاهری پاها همچون کاهش طول محور قدامی خلفی پا، موجب ادم شده و یا با خطر ایجاد زخم همراه است.
- این بیماری میتواند حساسیت به درد و زخمهای سطحی را کاهش داده و کبودیها یا برآمدگیهای جزئی پا قابل حس و تشخیص نباشند.
- انقباض عضلات داخلی پا نیز از دیگر عوارض این بیماری است که موجب بروز ناهنجاریهایی همچون انگشت چکمهای و پنجهای میشوند.
- ایسکمی (Ischemia) در رگهای خونی، تحریک و تغییر عروق را به همراه دارد و از عوارض بیماری مفصل شارکو به شمار میرود.
چرا افراد به بیماری پای شارکو مبتلا میشوند؟
ابتلا به بیماری شارکو دلایل متعددی دارد و به طور کلی هر شرایطی که موجب آسیب رساندن به اعصاب حسی پاها شود (نوروپاتی حسی) میتواند علت این بیماری باشد. از جمله این دلایل میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- دیابت و نوروپاتی دیابتی
- آسیب نخاعی
- فلج مغزی
- اعتیاد به الکل و مواد مخدر
- بیماری پارکینسون
- جراحی پا
- بیماری جذام
- سیرنگومیلی یا کیست نخاعی
- سیفلیس
- عدم درمان صحیح شکستگیهای پا
- عفونت شدید یا زخم درمان نشده پا
علائم و نشانههای ابتلا به پای شارکو
در مراحل اولیه این بیماری ممکن است هیچ علائمی مشاهده نشود، به همین دلیل درمان آن نیز به تاخیر خواهد افتاد. زیرا فرد هیچ اطلاعی از بیماری خود ندارد و ممکن است با آسیب دائمی پا همراه باشد. در ادامه به بررسی علائم و نشانههای بیماری پای شارکو در هر مرحله میپردازیم.
1. مرحله اول: مرحله التهاب و پارگی
این مرحله از بیماری با التهاب حاد، تکه تکه شدن و پارگی همراه است که در تصاویر اشعه ایکس، التهاب بافت نرم و آسیبهای استخوانی قابل مشاهده هستند. از علائم این مرحله از بیماری میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- قرمزی پوست اطراف مفصل آسیب دیده
- افزایش دمای مفصل آسیب دیده
- بدتر شدن وضعیت استخوانها و غضروفها
- از بین رفتن انحنای طبیعی کف پا و صاف شدن آن
- ادم اطراف مفصل
- دررفتگی جزئی مفصل
- شکستگیهای داخلی در مفاصل پا و تکه تکه شدن استخوان
2. مرحله دوم: مرحله شارکو حاد
در این مرحله التهاب مفاصل، تورم، قرمزی و گرمی در ناحیه مفصل کمتر شده و در تصویربرداری با اشعه ایکس، میتوان ترمیم زودهنگام آسیبها را مشاهده کرد.
3. مرحله سوم: مرحله بازسازی
در این مرحله آسیبهای ایجاد شده به صورت ناقص ترمیم شده و استخوانها به خوبی به یکدیگر نچسبیدهاند. به همین دلیل تغییر شکل دائمی پاها ایجاد شده و درمان آنها بسیار دشوار خواهد بود. از علائم این مرحله از بیماری، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- بدشکلیهای دائمی پا
- از بین رفتن قوسهای طبیعی پا (هایپرپلازی استخوانها)
- زخم پا
چگونه میتوان بیماری مفصل شارکو را تشخیص داد؟
هنگام بررسی علائم بیماری، باید بسیار دقت شود که این بیماری با سایر آرتروپاتیها اشتباه گرفته نشود. به همین دلیل برای تشخیص آن، باید از یک پزشک متخصص کمک گرفته شود تا بیماری اشتباه تشخیص داده نشود و زمان طلایی درمان و پیشگیری از حد شدن آن از دست نرود. برای تشخیص باید تصویر MRI و تصویربرداری رادیولوژیک از پا انجام شود تا در صورت مشاهده هر یک از مشکلات زیر در این تصاویر، این بیماری تشخیص داده شود:
- در رفتگی جزئی یا کامل مفصل پا
- تغییر شکل و بدشکلی استخوان پا
- پارگی یا تکه تکه شدن استخوان مفصل (مانند دررفتگی مفصل پا و استخوانهای کف پا)
- ظهور سایههای استخوانی در ناحیه بافت نرم
- تشکیل غضروف فیبری در محل شکستگی
- بررسی تراکم استخوان مفصل، جایی که سطح مفصل آن متراکمتر است (نقاط تماس و فشار)
- ظهور قطعات استخوانی آزاد در داخل مفصل همراه با سخت شدن شکستگیها
علاوه بر این از روشهای تشخیصی زیر نیز استفاده میشود:
- تست نورومتر جهت بررسی عملکرد اعصاب محیطی
- تست پین پریک جهت بررسی میزان احساس درد
- تست مونوفیلامنت جهت بررسی عملکرد رشتههای عصبی
روشهای درمان پای شارکو
برای درمان این بیماری به طور کلی از دو روش تهاجمی و غیر تهاجمی استفاده میشود که انتخاب روش مناسب، بر اساس شرایط بیماری فرد و تشخیص پزشک انجام میشود. این دو روش شامل موارد زیر میباشند.
درمان پای شارکو به روش غیر تهاجمی
- کاهش وزن و فشار بر روی پا با کمک ویلچر یا چوب دستی
- استفاده از بریس برای ساقبند و مچبند با تشخیص پزشک
- بستن آتل پا و مچ پا برای حداقل دو هفته جهت کاهش آسیب بیشتر مفصل در موارد غیر شدید
- استفاده از محرکهای الکتریکی
- مصرف داروها و کرمهای ضد تعریق جهت کاهش احتمال ایجاد زخم
- مصرف داروهایی برای کاهش تجزیه کلسیم از استخوانها جهت بهبود شکستگی استخوانهای پا و مچ پا
درمان مفصل شارکو به روش تهاجمی
از این روش زمانی استفاده میشود که پارگی مفاصل و استخوانها شدید بوده و ترس از بروز عوارض احتمالی این بیماری وجود داشته باشد. بدین صورت پزشک به جراحی متوسل شده و به سختی این روش انجام میگیرد؛ زیرا التهاب حاد فعال وجود دارد و مانع جراحی میشود. از انواع روشهای جراحی برای درمان مفصل شارکو، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- استئوتومی ترمیمی: در این روش استخوانهای پا و مچ پا کوتاه یا بلند میشود تا در صورت بروز ناهنجاری، شکل ساختاری آن اصلاح شود.
- فیوژن مچ پا: در این روش از پیچ و مهرههای مخصوص استفاده و ثابت میشوند تا در مواقع نیاز و ضروری، از حرکت کردن پا جلوگیری شود.
- استئوتومی (Exostectomy): در این روش برجستگیهای استخوانی که میتوانند در پا زخم ایجاد کنند، از بین میروند.
- در صورتی که عارضههای این بیماری شدیدتر شده و قابل درمان نباشند، ناحیه آسیب دیده باید قطع شود.
چگونه میتوان از ابتلا به بیماری پای شارکو جلوگیری کرد؟
به طور کلی در صورتی میتوانید از ابتلا به بیماری پای شارکو جلوگیری نمایید که علل آسیب دیدن پا همچون علت شکستگی یا ضربه به پا را برطرف نموده و یا از بروز آنها جلوگیری نمایید. به عنوان مثال میزان قند خون خود را تنظیم کرده و در محدوده طبیعی حفظ نمایید و یا در صورت نیاز به صورت مداوم وضعیت اعصاب پای خود را مورد بررسی قرار دهید.