اسکار پوستی چیست و چه عواملی باعث به وجود آن میشوند؟
اسکار پوستی یا جای زخم، نوعی بافت فیبروزی است که پس از وارد شدن آسیب به لایههای عمیق پوست و طی فرایند ترمیم طبیعی بدن شکل میگیرد. زمانی که پوست دچار جراحت، سوختگی، التهاب شدید یا برش میشود، بدن برای ترمیم این آسیب دیدگی، کلاژن جدید تولید میکند تا ناحیه آسیبدیده بازسازی شود. این کلاژنها به صورت رشتههای منظم در جای زخم تجمع یافته و ساختاری متفاوت از بافت سالم پوست ایجاد میکنند که به بخش ترمیم یافته اصطلاحاً اسکار نامیده میشود. به همین دلیل، اسکارها معمولا ضخیمتر، رنگپریدهتر یا قرمزتر و ساختاری ناهمگون نسبت به پوست اطراف خود دارند.
دلایل بسیاری برای ایجاد اسکار وجود دارد و عوامل متعددی در شکلگیری و شدت اسکار پوستی دخیل هستند که مهمترین آنها شامل موارد زیر میشوند:
- شدت و عمق آسیب پوستی: هرچه جراحت عمیقتر و وسیعتر باشد، احتمال ایجاد اسکار بیشتر بوده و اسکار واضحتر به وجود میآید. زخمهایی که سطحی هستند، معمولاً بدون اسکار بوه و یا با اسکار بسیار کم بهبود مییابند.
- نوع آسیب: بریدگیهای عمیق، سوختگیهای درجه دوم و سوم، جراحیهای بزرگ و جوشهای التهابی شدید مثل جوشهای چرکی، ریسک ایجاد اسکار بالاتری دارند.
- موقعیت زخم روی بدن: برخی نواحی مانند شانهها، سینه و پشت بیشتر مستعد تشکیل اسکارهای ضخیم و کلوئیدی هستند.
- عوامل ژنتیکی و نژادی: بعضی افراد به دلیل زمینه ژنتیکی مستعد ایجاد اسکارهای برجسته یا کلوئیدی هستند. پوستهای تیرهتر اغلب واکنشهای شدیدتری نشان داده و بیشتر در معرض ایجاد اسکار هستند.
- فرایند ترمیم و التهابات بعد از آسیب: عفونت، تحریک مکرر زخم و التهاب طولانی مدت میتواند روند ترمیم را مختل کرده و باعث ایجاد اسکارهای بدشکل شود.
- سن و سلامت عمومی فرد: جوانان و افراد سالم معمولاً ترمیم بهتری دارند، اما اسکار در سنین مختلف و بیماریهای خاص میتواند متفاوت باشد.
در مجموع، اسکار نتیجه طبیعی تلاش بدن برای بازسازی و حفظ یکپارچگی پوست است، اما کیفیت این بازسازی بسته به شرایط فوق متغیر بوده و میتواند از یک خط نازک نامرئی تا یک بافت ضخیم، برجسته و تغییر رنگیافته متغیر باشد.
انواع اسکار پوستی و علائم آنها را بشناسید
همانطور که گفتیم عوامل مختلفی بر ایجاد شدن اسکار پوستی تاثیرگذارند، به همین دلیل میتوانند اسکارهای مختلف با ظاهر متفاوتی ایجاد کنند. اسکارهای پوستی بر اساس ویژگیهای ظاهری و ساختاری به چند دسته اصلی تقسیم میشوند که هر یک علائم و نشانههای خاصی دارند. شناخت دقیق نوع اسکارها، به انتخاب بهترین روش درمانی کمک میکند. در ادامه به معرفی انواع اسکار پوستی و علائم هر یک آنها میپردازیم.
اسکار برجسته یا هایپرتروفیک (Hypertrophic Scar)
این اسکار ظاهری برجسته دارد، اما تنها به ناحیه زخم یا آسیب محدود میشود و از مرز آسیب فراتر نمیرود. اسکار هیپرتروفیک معمولا به رنگ قرمز یا صورتی بوده و میتواند با خارش یا درد خفیف همراه باشد. این اسکار به مرور زمان تا حدودی کمرنگ میشود، اما کامل از بین نمیرود.
اسکار کلوئید (Keloid Scar)
اسکار کلوئید که نوعی اسکار غیرطبیعی محسوب میشود، مانند اسکار هایپرتروفیک برجسته است، اما بیش از حد زخم رشد پیدا کرده و از مرزهای زخم اولیه فراتر میرود تا به پوست سالم اطراف آن گسترش پیدا کند. این اسکار برجسته و سفت به رنگ قرمز تیره یا بنفش دیده میشود که میتواند با خارش شدید، درد یا حساسیت همراه باشد. اگر اسکار کلوئیدی درمان شود، احتمال بازگشت آن وجود دارد.
اسکار فرورفته یا آتروفیک (Atrophic Scar)
اسکار آتروفیک برخلاف دو نوع قبلی، فرورفته است و معمولا به صورت جای جوش یا ترکهای پوستی دیده میشود. این اسکار زمانی رخ میدهد که در فرایند ترمیم پوست، کلاژن کافی تولید نشده و بافت پوست نازک یا فرورفته شود. این اسکار شایعترین نوع اسکار بوده و در آکنههای شدید و آبله مرغان قابل مشاهده است.
اسکار صاف (Flat Scar)
اسکار صاف یا همسطح در واقع یکی از ملایمترین انواع اسکار محسوب میشود که پس از مدتی با پوست اطراف خود همسطح میشود. این اسکار پس از بهبودی زخم ایجاد شده و معمولا به رنگ پوست اطراف بوده و یا کمی روشتر است. این اسکار در اغلب موارد در زخمهای سطحی و یا زخمهای عمیقی که درماهن موفق داشتهاند، ایجاد میشود.
اسکار کششی یا استریا (Stretch Marks)
اسکار کششی بر اثر کشیده شدن سریع پوست در مواردی مانند افزایش وزن، دوران بارداری و یا رشد سریع ایجاد میشود. این اسکار ابتدا به صورت خطوط با رنگ قرمز یا بنفش ایجاد میشود که به تدریج به رنگ سفید یا نقرهای درمیآیند. علائم این اسکار شامل نازکی پوست و خطوط طولی باریک هستند.
اسکار انقباضی (Contracture Scar)
این نوع اسکار معمولا پس از بروز سوختگیهای عمیق و یا آسیبهای وسیع پوستی ایجاد میشود که سفت شدن و جمع شدن پوست در ناحیه زخم را به همراه دارد. اسکار انقباضی با علائمی مانند کشیدگی پوست، کاهش انعطاف و در موارد شدید، با محدودیت حرکتی همراه باشد که علاوه بر داشتن ظاهر نامناسب، ممکن است حرکت طبیعی پوست و مفاصل زیرین را محدود کند.
چگونه میتوان اسکارهای پوستی را درمان نمود؟
برای انتخاب یک روش درمان مناسب برای اسکار پوستی، ابتدا باید نوع، اندازه، عمق و محل ایجاد اسکار را تعیین نمود و عوامل مختلفی مانند سن بیمار و مدت زمان ایجاد اسکار را در نظر گرفت تا درمان انتخابی به خوبی موثر باشد. روشهای درمان اسکار به طور کلی به دو نوع درمان خانگی و تخصصی دستهبندی میشوند که در ادامه هر یک از آنها را برای شما توضیح میدهیم.
1. روشهای درمان خانگی و مراقبتی
- استفاده از کرمها و ژلهای ترمیمکننده: کرمها و ژلهای حاوی سیلیکون یکی از موثرترین روشها برای نرم کردن و کاهش برجستگی اسکار هیپرتروفیک یا کلوئید محسوب میشود. سیلیکون رطوبت پوست را بهبود بخشیده و از تشکیل اسکارهای ضخیم جلوگیری میکند.
- روغنهای طبیعی و مرطوبکنندهها: روغنهایی مانند روغن آلوئهورا، روغن ویتامین E، اسطوخودوس میتوانند به ترمیم پوست و ظاهر اسکار کمک کند.
- ماساژ موضعی: ماساژ منظم ناحیه اسکار، گردش خون ناحیه زخم را افزایش داده و باعث نرمتر شدن بافت اسکار میشود. بدین صورت میتواند به بهبود ظاهر اسکار کمک کند.
2. درمانهای پزشکی و تخصصی
- لیزر درمانی: در این روش از انواع لیزر مانند لیزر فرکشنال، لیزر پالس رنگی (PDL) و لیزر اربیوم برای تحریک پوست به ساخت کلاژن جدید و بازسازی آسیبها استفاده میشود که میتواند قرمزی، برجستگی و عمق اسکار را تا حد زیادی کاهش دهد.
- میکرونیدلینگ: در روش میکرونیدلینگ از دستگاهی استفاده میشود که حاوی چندین سوزن بسیار زیر است که به کمک آن، صدها سوراخ بسیار کوچک در پوست ایجاد میشود. این روش برای درمان اسکارهای آتروفیک یا ناهموار گزینه مناسبی است.
- کورتون تراپی: تزریق کورتون یا کورتون تراپی، برای درمان اسکارهای ضخیم و برجسته مانند هایپرتروفیک و کلوئید استفاده میشود. در این روش داروهای دارای کورتون یا استروئید به داخل اسکار تزریق شده و التهاب و حجم اسکار را کاهش میدهد.
- درمان با فشار و پانسمان سیلیکونی: در این روش از پانسمانهای فشار دهنده یا ورقههای سیلیکونی استفاده میشود تا حجم اسکار کاهش پیدا کرده و ظاهر آن بهبود پیدا کند.
- جراحی: زمانی که اسکارهای ایجاد شده عمیق، وسیع و یا انقباضی باشند و در حرکات پوست یا ناحیه آسیب دیده محدودیت ایجاد کنند، از روش جراحی به همراه سایر درمانها استفاده میشود.
- سابسیژن: در این روش با وارد کردن سوزن به زیر پوست، چسبندگی بافت اسکار را آزاد میکنند تا بافت جدید و صافتری جایگزین آن شود. این روش به ویژه برای اسکارهای فرورفته یا آتروفیک موثر است.
- کربوکسیتراپی: در این روش درمانی، گاز دیاکسید کربن به زیر پوست تزریق میشود تا گردش خون را تحریک و افزایش دهد. بدین صورت تولید کلاژن نیز افزایش پیدا کرده و بافت اسکار بهبود پیدا میکند. با کمک کربوکسی تراچی میتوان رنگدانهها را کاهش داد و موجب افزایش خاصیت ارتجاعی پوست شد.
- کرایوسرجری: در کرایوسرجری با استفاده از سرمای ناشی از نیتروژن مایع یا مواد دیگر، اسکار را منجمد کرده و موجب تخریب بافت اسکار ضخیم و برجسته میشود. این روش در اغلب موارد با دیگر روشها به کار برده میشود.
- لایهبرداری شیمیایی: استفاده از محصولات شیمیایی برای برداشتن لایههای سطحی پوست، باعث میشود که فرایند بازسازی پوست جدید تحریک شده و بهبود اسکارهای سطحی و رنگدانهها را به همراه دارد.
- فتوتراپی: در این روش درمانی از نورهای مرئی مانند مادون قرمز استفاده میشود تا انرژی لازم به پوست برسد و انرژی سلولی را افزایش دهد. بدین صورت سلولهای پوستی اقدام به افزایش کلاژن و الاستین سازی خود میکنند.
- پلاسما تراپی: در این روش پلاسمای خون خود فرد استخراج میشود تا بتوان فاکتورهای رشد و پروتئینهای طبیعی بدن فرد را به داخل اسکار تزریق نمود.
کلینیک زخم کرج، بهترین مرکز درمان انواع اسکار پوستی
کلینیک زخم کرج با بهرهگیری از تیم متخصص و تجهیزات پیشرفته، یکی از مراکز معتبر و حرفهای درمان انواع اسکار پوستی در منطقه البرز و کرج است. این کلینیک با ارائه خدمات جامع از تشخیص دقیق تا اجرای بهروزترین روشهای درمانی مانند لیزر درمانی، میکرونیدلینگ، تزریق استروئید، کربوکسیتراپی و جراحیهای ترمیمی، توانسته است رضایت بالای بیماران را جلب کند. اگر از مزایای انتخاب کلینیک زخم کرج به عنوان یک مرکز درمان معتبر و مناسب برای درمان انواع اسکار پوستی اطلاع ندارید، در ادامه به بیان این مزایا میپردازیم.
- تشخیص تخصصی و دقیق انواع اسکار توسط پزشکان مجرب پوست و جراحان پلاستیک
- استفاده از تکنولوژیهای نوین و دستگاههای استاندارد جهانی
- برنامه درمانی شخصیسازی شده متناسب با نوع و شدت اسکار هر بیمار
- محیطی بهداشتی و آرام همراه با پشتیبانی و مراقبت کامل قبل و بعد از درمان
- ارائه مشاوره رایگان برای انتخاب بهترین روش درمان
اگر به دنبال بهبود ظاهر و عملکرد پوست خود هستید و از اسکارهای پوستی رنج میبرید، کلینیک زخم کرج میتواند بهترین انتخاب شما برای درمان موثر و نتیجهبخش باشد.
آیا میتوان از ایجاد اسکار جلوگیری کرد؟
اگرچه اسکار بخشی طبیعی از فرایند ترمیم پوست پس از آسیب است، اما با مراقبتهای صحیح و به موقع میتوان شدت و اندازه اسکار را به میزان قابل توجهی کاهش داد و در برخی موارد از ایجاد آن جلوگیری کرد. این اقدامات پیشگیرانه موثر شامل موارد زیر میشوند:
- مراقبت صحیح از زخم در مراحل اولیه: تمیز نگه داشتن زخم، جلوگیری از عفونت و استفاده از پانسمانهای مناسب، سرعت بهبود را افزایش داده و التهاب را کاهش میدهد که به کاهش احتمال اسکار کمک میکند.
- عدم دستکاری زخم: کندن یا فشار دادن زخم یا جوشها میتواند باعث تشدید التهاب و بزرگتر شدن اسکار شود.
- استفاده از کرمها و ژلهای سیلیکونی: سیلیکون در بهبود ترمیم زخم و کاهش تشکیل اسکارهای ضخیم موثر است و به صورت ژل یا پانسمان قابل استفاده است.
- محافظت از پوست در برابر آفتاب: نور خورشید میتواند باعث تیرگی و ماندگاری بیشتر اسکار شود. استفاده از کرم ضد آفتاب با SPF بالا در ناحیه زخم ضروری است.
- رژیم غذایی مناسب: تغذیه حاوی ویتامین C، پروتئین و مواد معدنی به روند ترمیم پوست کمک میکند.
- مراقبت به موقع از زخمهای عمیق: در صورت زخمهای شدید یا جراحی، مراجعه به پزشک برای مراقبتهای تخصصی و احتمالاً درمانهای پیشگیرانه مانند تزریق استروئید یا پانسمانهای فشار ضروری است.
در مجموع، پیشگیری از اسکار نیازمند توجه، صبر و رعایت دقیق نکات مراقبتی است و میتواند تاثیر چشمگیری در کیفیت ترمیم پوست و کاهش مشکلات بعدی داشته باشد.
بهترین زمان برای درمان چه زمانی است؟
بهترین زمان برای شروع درمان اسکار، اوایل روند ترمیم زخم است، یعنی وقتی پوست هنوز نرم و در حال بازسازی است. در این مرحله، استفاده از کرمها، پانسمانهای سیلیکونی و مراقبتهای موضعی میتواند از ایجاد اسکارهای ضخیم و برجسته جلوگیری کند. اگر اسکار تثبیت شده باشد (معمولاً بعد از ۶ تا ۱۲ ماه)، هنوز هم میتوان با روشهای تخصصی مثل لیزر، تزریق استروئید یا جراحی آن را بهبود داد، اما درمان در این مرحله ممکن است زمانبرتر و سختتر باشد.
کدام نوع پوست مستعد اسکار است؟
افراد با پوستهای تیرهتر (مثل پوستهای آسیایی، آفریقایی و مدیترانهای) معمولاً بیشتر مستعد تشکیل اسکارهای برجسته و کلوئیدی هستند. دلیل این امر واکنش بیشتر پوست آنها به التهاب و ترمیم است که باعث رشد بیش از حد بافت اسکار میشود. همچنین، پوستهای حساس یا کسانی که سابقه ژنتیکی اسکار کلوئیدی دارند، در معرض ریسک بالاتری برای ایجاد اسکارهای غیرطبیعی قرار دارند. با این حال، هر نوع پوستی میتواند اسکار ایجاد کند، اما نوع پوست و عوامل ژنتیکی تاثیر قابل توجهی بر شکل و شدت اسکار دارند.