دیابت چیست؟
دیابت یا دیابت شیرین نوعی بیماری مزمن قند خون است که به دلیل کاهش مقدار هورمون انسولین و یا عدم عملکرد صحیح آن، در بدن ایجاد میشود. هورمون انسولین از لوزالمعده یا پانکراس تولید و ترشح شده و با ورود به خون، باعث جذب گلوکز یا قند خون به سلولها میشود. زمانی که مقدار هورمون انسولین در بدن از حد نرمال کمتر باشد و یا تعداد گیرندههای انسولین در سلول کاهش یافته باشد، قندی که از طریق خوردن مواد غذایی به بدن وارد شده است، به سلولهای بدن جذب نشده و مقدار آن در خون افزایش پیدا میکند. در این صورت قند خون باید از طریق ادرار دفع شود. در چنین شرایطی فرد به بیماری دیابت مبتلا شده است.
مرحله پیش دیابت یا Prediabetic چیست؟
پیشدیابت در واقع به حالتی گفته میشود که قند خون فرد بالاتر از حالت عادی است اما هنوز به حد ابتلا به دیابت نرسیده است. در این حالت فرد مستعد ابتلا به دیابت بوده و در صورت عدم کنترل و پیشگیری، به دیابت نوع 2 مبتلا خواهد شد.
آشنایی با انواع دیابت
تعیین نوع دیابت به شرایط بیمار و علائمی که بدن فرد نشان میدهد بستگی دارد و ممکن است بیمار تنها در یک دسته مشخص قرار نگیرد. همچنین روش درمان و کنترل این بیماری بر اساس نوع آن تعیین میشود. دیابت به 3 نوع کلی تقسیم میشود که شامل موارد زیر هستند:
دیابت نوع یک
دیابت نوع یک نوعی بیماری ژنتیکی است که بر اثر واکنش ایمنی بدن ایجاد میشود. در این نوع، سیستم ایمنی بدن تحریک شده و به اشتباه به سلولهای تولیدکننده انسولین در لوزالمعده حمله میکند. به همین دلیل این سلولها از بین رفته و در نهایت تولید انسولین در بدن کاهش پیدا میکند و یا اصلا تولید نمیشود. علاوه بر ژنتیک، عوامل مختلفی مانند پیشینه خانوادگی، فاکتورهای محیطی، موقعیت جغرافیایی، بیماریهای مربوط به پانکراس و سن نیز بر ابتلا یا عدم ابتلا به این بیماری تاثیرگذار است. با توجه به این موضوع، به نظر میرسد که علت ابتلا به دیابت نوع 1، ترکیبی از عوامل محیطی و ژنتیکی است.
دیابت نوع یک میتواند در هر سنی بروز کند، اما در حالت کلی احتمال ابتلا در سنین کودکی و نوجوانی بیشتر است. به همین دلیل دیابت نوع 1 به دیابت نوجوانان نیز معروف است. همانطور که گفتیم در این نوع دیابت، مقدار انسولین تولید شده در خون بسیار کم بوده و یا اصلا تولید نمیشود، به همین دلیل برای کاهش قند خون باید انسولین مصنوعی به بدن تزریق شود. همین موضوع باعث میشود به دیابت نوع یک، دیابت وابسته به انسولین نیز گفته شود.
دیابت نوع دو
90 تا 95 درصد افراد مبتلا به دیابت، به دیابت نوع 2 مبتلا هستند، در دیابت نوع 2، بدن فرد به میزان کافی انسولین تولید میکند و حتی ممکن است غلظت انسولین خون بیش از حد معمول باشد، اما گیرندههای سلولی بدن فرد امکان اتصال به انسولین را نداشته و انسولین نمیتواند وارد سلول شود. در این نوع بیماران به انسولین تزریقی احتیاجی ندارد به همین دلیل به آن دیابت غیر وابسته به انسولین میگویند. در موارد پیشرفته، ممکن است به دلیل تخریب تدریجی سلولهای انسولینساز پانکراس، مقدار انسولین خون کاهش پیدا کند.
احتمال بروز دیابت نوع 2 در افراد چاق بیشتر بوده و چاقی میتواند در مقاومت بدن به انسولین تاثیر زیادی داشته باشد. مقاومت بدن به انسولین در این نوع دیابت میتواند با کاهش وزن و درمان دارویی کاهش پیدا کند، اما در اکثر مواقع به حالت طبیعی باز نمیگردد. دیابت نوع 2 در کودکان و نوجوانان نیز مشاهده میشود اما احتمال ابتلا به آن در افراد با سنین بالاتر بیشتر است. عوامل تاثیرگذار بر ابتلا به دیابت نوع دو شامل موارد زیر میشوند:
- چاقی
- افزایش سن
- سبک زندگی و نوع تغذیه نامناسب
- کاهش یا عدم فعالیت بدنی
- داشتن سابقه دیابت بارداری
- ژنتیک
- سندرم تخمدان پلی کیستیک
دیابت بارداری
یکی از علل بروز دیابت در افراد، بارداری است. بارداری در افزایش مقاومت بدن به انسولین و به دنبال آن افزایش انسولین خون برای جبران این مشکل نقش بسیاری دارد. در اکثر موارد دیابت بارداری پس از زایمان از بین میرود، اما در برخی موارد علاوه بر خطراتی که دیابت بارداری برای مادر و جنین به همراه دارد، این نوع دیابت میتواند در ابتلا فرد به دیابت نوع 2 در سنین بالاتر نیز تاثیر بسیار زیادی داشته باشد. از دلایل ابتلا زنان به دیابت بارداری، میتوان به این موارد اشاره کرد:
- اضافه وزن و چاقی پیش از بارداری
- سابقه پزشکی خانوادگی
- هورمونهای بارداری که از جفت تولید میشوند
عوارض دیابت بارداری چیست؟
دیابت بارداری اگر به درستی کنترل نشود، میتواند عوارض بسیاری برای مادر و جنین داشته باشد. این عوارض شامل موارد زیر هستند:
- رشد بیش از حد جنین
- امکان ابتلا به دیابت در بارداریهای آینده
- مرگ یا کمای دیابتی
- قند خون پایین
- پره اکلامپسی یا مسمومیت حاملگی
- عوارض دیابت پس از بارداری برای مادر
علائم و نشانههای دیابت چیست؟
- احساس خستگی زیاد
- احساس تشنگی و گرسنگی
- خشکی دهان
- تکرر ادرار
- تهوع و استفراغ
- تاری دید در مردان
- ابتلا به عفونتهای قارچی واژینال در بانوان
عوارض ابتلا به دیابت
بیماری دیابت باید تحت کنترل قرار گیرد تا از عوارض احتمالی آن جلوگیری شود. در صورت پیشرفت بیماری و عدم کنترل میزان قند خون، عوارض این بیماری نیز افزایش یافته که میتوانند برای فرد ناتوانکننده و حتی تهدید کننده باشند. این عوارض شامل موارد زیر میشوند:
- نوروپاتی دیابتی: نوروپاتی دیابتی یا PDN، دردهای عصبی مزمن و پیشرونده هستند که به دلیل آسیب رساندن قند خون بالا به دیواره مویرگهای اعصاب بدن بهخصوص پاها ایجاد میشوند. این عارضه حساسیت شدید در پاها و دستها، سوزنسوزن شدن، درد و سوزش در انگشتان دست و پا را به همراه دارد. این دردها میتوانند تحرک دستها و پاها را تحت تاثیر قرار داده و با کاهش تحرک فرد، باعث افزایش چاقی و حادتر شدن شرایط دیابت فرد میشود. اگر این آسیب عصبی در اعصاب مربوط به بلع و هضم ایجاد شود، میتواند موجب تهوع، استفراغ، اسهال یا یبوست در فرد شود.
- هیپر اسمولار هیپر گلیسمی: این عارضه بیشتر در افراد مبتلا به بیماری نوع 2 و به دلیل افزایش قند بیش از 600 میلیگرم در دسیلیتر خون ایجاد میشود. از علائم آن میتوان به خوابآلودگی، دیدن توهم، تب، سردرگمی، کاهش بینایی، خشکی دهان و تشنگی شدید اشاره کرد.
- افزایش کتون در ادرار: این عارضه که به آن کتواسیدوز دیابتی نیز گفته میشود، به دلیل نرسیدن قند کافی به سلولها ایجاد میشود. اگر سلولها قند کافی برای تامین انرژی نداشته باشند، بدن، شکستن و تجزیه چربیها را برای تامین انرژی آغاز میکند. تجزیه چربیها اسیدهای خطرناک و سمی به نام کتون تولید میکند که باید از طریق ادرار دفع میشوند. به همین دلیل باید مقدار کتون در ادرار بررسی شود و در صورتی که مقدار آن بیش از حد بالا باشد، باید به پزشک مراجعه نمایید. از علائم این عارضه میتوان به ضعف، تب، از دست دادن اشتها، معده درد و استفراغ اشاره کرد.
- بروز مشکلات پوستی و شنوایی: افزایش قند خون، بدن را در معرض مشکلات و آسیبهای بسیاری مانند عفونتهای باکتریایی و قارچی در پوست و یا بروز اختلال در شنوایی قرار میدهد. کنترل مقدار قند خون، میتواند از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری نماید.
- ابتلا به آلزایمر و افسردگی: یکی از عوارض عدم کنترل قند خون در بیماری دیابت بهخصوص دیابت نوع 2، افزایش خطر ابتلا به بیماری آلزایمر است. علاوه بر این، علائم ابتلا به افسردگی در افراد مبتلا به دیابت نوع 1 و 2 بیشتر بوده و میتوان با کنترل قند خون، احتمال ابتلا به افسردگی را کاهش داد.
- زخم پای دیابتی: افزایش قند خون، آسیب به اعصاب پا و کاهش جریان خون را به همراه دارد که همین امر موجب بروز زخم پای دیابتی میشود. به دلیل ضعیف شدن گردش خون در پاها و آسیب عصبی، احتمال بروز زخم، تاول و آسیب در پاهای افراد مبتلا به دیابت بیشتر بوده و ترمیم آنها بسیار کند پیش میرود. علاوه بر این، به دلیل پایین بودن سیستم دفاعی بدن، زخمهای ایجاد شده به راحتی عفونت کرده و موجب پیشرفت زخم و آسیبهای شدیدتر میشوند. برای پیشگیری از ایجاد زخم پای دیابتی، باید از کفش راحت و مناسب استفاده نمایید تا فشاری به انگشتان و کف پای شما وارد نشود. در صورتی که به زخم پای دیابتی مبتلا شدید، بهتر است هرچه سریعتر اقدام به درمان آن نمایید تا از پیشرفت و آسیبهای شدیدتر جلوگیری نمایید. کلینیک زخم کرج یکی از کلینیکهای تخصصی و حرفهای در زمینه درمان زخم پای دیابتی به شمار میرود. شما میتوانید برای درمان زخم پای دیابتی در کلینیک زخم و یا منزل با شمارههای موجود در سایت تماس گرفته و درمان زخمهای دیابتی خود را انجام دهید.
- نفروپاتی (آسیب به کلیه): قند خون بالا میتواند به رگهای خونی کوچک و ظریف کلیه که به آنها گلومرول گفته میشود آسیب رسانده و موجب نارسایی کلیه و یا بیماریهای برگشت ناپذیر در کلیه شود و فرد را به دیالیز یا پیوند کلیه نیازمند نماید.
- رتینوپاتی (آسیب به چشم): دیابت به رگهای خونی شبکیه آسیب رسانده و میتواند موجب نابینایی در فرد شود. علاوه بر این، احتمال ابتلا به بیماریهای چشم مانند آب مروارید و گلوکوم نیز افزایش پیدا میکند.
- ابتلا به بیماریهای قلبی و عروقی: ابتلا به دیابت میتواند احتمال بروز مشکلات قلبی و عروقی مانند بیماریهای عروق کرونر، تنگ شدن شریانها، سکتهمغزی و حمله قلبی را افزایش دهد.
- ابتلا به بیماریهای دهان و لثه: احتمال ابتلا به بیماری پریودنتال در تمامی افرادی که بهداشت دهان و دندان خود را رعایت نمیکنند وجود دارد، اما در افراد دیابتی بسیار بالاتر است. در افراد مبتلا به دیابت، به دلیل داشتن سیستم ایمنی ضعیفتر، بهبود عفونتها، بیماریها و زخمها کاهش پیدا کرده و در صورت به وجود آمدن پلاک دندان، التهاب و عفونت لثه، به سختی درمان شده و این آسیب میتواند به دندانها و استخوان فک نیز برسد.
راههای پیشگیری از ابتلا به دیابت
از ابتلا به دیابت نوع 1 نمیتوان پیشگیری کرد، اما اگر در مرحله پیشدیابت قرار دارید، میتوانید از ابتلا به دیابت نوع 2 و یا دیابت بارداری پیشگیری نمایید. از روشهایی که میتوانند از ابتلا به دیابت جلوگیری نمایند میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- مصرف غذاهایی با چربی و کالری کم و فیبر بالا
- استفاده زیاد از سبزیجات، میوه و غلات
- داشتن حداقل 30 دقیقه فعالیت بدنی در طول روز
- حفظ وزن خود در محدوده سالم و نرمال
- کاهش مصرف مواد غذایی قندی
- کاهش استرس و اضطراب
- نوشیدن آب به میزان کافی در طول روز
نحوه درمان دیابت
در حالت کلی دیابت قابل درمان نیست و تنها میتوان با برخی روشها، علائم و اثرات آن را کاهش داد. روشهای درمان و یا کاهش اثرات هر یک از انواع دیابت شامل موارد زیر هستند:
درمان دیابت نوع یک
- تجویز دارو: تزریق دوزهای مختلف انسولین، اولین روش برای کاهش قند خون و رفع علائم دیابت است. دوزهای گوناگون انسولین باید در زمانهای مشخصی به بدن تزریق شود تا تاثیر خود را نشان دهد. همچنین در کنار تزریق انسولین، پزشک داروهای دیگری نیز برای درمان تجویز خواهد کرد که باید مطابق دستور پزشک مصرف شوند.
- تغییر سبک زندگی: تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی یکی از روشهایی است که پس از ابتلا به بیماری دیابت فرد باید برای کنترل میزان قند خون خود انجام دهد. این روش در کنار سایر روشهای درمان، به کاهش قند خون کمک فراوانی میکند.
- جراحی: زمانی که هیچ یک از روشهای درمانی دیگر تاثیرگذار نباشند، باید پیوند پانکراس انجام شود. پس از پیوند پانکراس، سلولها توانایی تولید انسولین و کنترل قند خون را دارد اما باید در کنار این روش همچنان روش دارو درمانی را نیز ادامه داد.
درمان دیابت نوع دو
- تغییر سبک زندگی و ورزش: ابتلا به بیماری دیابت نوع دو به سبک زندگی و تغذیه فرد ارتباط زیادی دارد. به همین دلیل با تغییر الگوی رژیم غذایی و سبک زندگی میتوان دیابت نوع 2 را کنترل نمود. با حذف کامل مواد قندی، افزودن مواد غذایی مفید مانند سبزیجات و پروتئین، میتوان این بیماری را درمان نمود. علاوه بر این انجام ورزش و تحرک زیاد در طول روز و به صورت مداوم میتواند تاثیر بسیاری در کنترل قند خون داشته باشد.
- دارو درمانی: در صورتی که تغییر رژیم غذایی به تنهایی در کنترل بیماری تاثیرگذار نباشد، فرد باید مصرف داروهایی مانند انسولین را آغاز کند.
برخی از داروهایی که برای کنترل دیابت نوع 1 و 2 تجویز میشوند شامل موارد زیر هستند:
- انسولین
- متفورمین
- سولفونیل
- داروی Meglitinides
- بازدارندههای DPP-4
آیا باردار شدن برای زنان مبتلا به دیابت خطرناک است؟
خطرناک بودن بارداری برای زنان مبتلا به دیابت یک باور غلط است. بیماران دیابتی نیز میتوانند بارداری سالم و طبیعی را تجربه کنند. اگر به دیابت مبتلا هستید و قصد باردار شدن دارید، تنها نیاز است که 3 تا 6 ماه پیش از بارداری با پزشک متخصص خود مشورت نموده و از دستورات پزشک پیروی نمایید.
درمان زخم پای دیابتی چگونه انجام میشود؟
درمان زخم پای دیابتی به روشهای مختلفی انجام میشود که تمامی این روشها بر پایه از بین بردن علت ایجاد زخم انجام میشوند. به عنوان مثال اگر بالا رفتن قند خون یا فشار بیش از حد بر نقاط مختلف پا باعث ایجاد زخم شده است، باید مقدار قند خون را کنترل کرد و یا فشار ایجاد شده بر آن نقطه از پا را از بین برد. علاوه بر این، عوامل مختلف دیگری مانند عفونت یا ایسکمی نیز میتوانند بر ایجاد شدن زخم پای دیابتی تاثیرگذار باشند. به همین دلیل ابتدا باید دلیل به وجود آمدن زخم را شناسایی کرده و سپس روش درمانی مناسب آن را انتخاب نماییم.
برای آشنایی با انواع روشهای درمان زخم پای دیابتی، میتوانید به صفحه درمان زخم پای دیابت مراجعه نمایید.