بیماری لیکن پلان چیست؟
لیکن پلان (Lichen planus) که به اختصار آن را LP مینامند، نوعی بیماری خودایمنی التهابی و نسبتا شایع است که پوست و مخاط بدن را درگیر میکند. این بیماری زمانی رخ میدهد که سیستم ایمنی بدن فرد علیه سلولهای طبیعی پوست، ناخن، مو و مخاط بدن عمل کرده و آنها را از بین ببرد. بیماری خودایمنی لیکن پلان با خارش و ضایعات پوستی همراه است که میتواند پس از مدتی بهبود یابد.
آشنایی با انواع لیکن پلان
بیماری لیکن پلان بر اساس اندام یا عضوی که تحت تاثیر قرار گرفته است، میتواند به انواع مختلفی تقسیم شود. انواع لیکن پلان شامل موارد زیر میشوند:
بیماری لیکن پلان ناخن
این بیماری موجب تغییر در ظاهر ناخنها شده و رنگ آنها را عوض میکند. همچنین میتواند موجب افتادن ناخن فرد شود.
نشانههای لیکن پلان ناخن
- نازک شدن، برآمدگی و شکافتن ناخنها
- تیرگی و ضخامت ناخن از بستر
- از بین بردن کوتیکول و ایجاد اسکار
- ریختن یا افتادن ناخن و عدم رشد مجدد آن
لیکن پلان تناسلی زنان و مردان
این بیماری میتواند بر ناحیه تناسلی هم زنان و هم مردان خود را نشان دهد. در بیماری لیکن پلان تناسلی مردان، علائم بیماری به صورت لکههای مشابه برفک و بدون درد و خارش بروز میکنند.
اما لیکن پلان تناسلی زنان، ضایعاتی را بر روی لبههای داخلی واژن ایجاد کرده و مخاط آن ملتهب و قرمز رنگ خواهد بود. در صورتی که این بیماری شدت داشته باشد، میتواند زخمهایی را بر روی آلت تناسلی ایجاد کرده و یا هنگام رابطه جنسی، موجب خونریزی در بانوان شود.
نشانههای لیکن پلان تناسلی زنان
- ایجاد اسکار که منجر به چسبندگی، تحلیل لبههای کوچک و تنگی درونی واژن میشود
- ایجاد رگههای سفید و بدون درد به شکل سرخس یا توری
- خونریزی واژن هنگام رابطه جنسی
- ایجاد فرسایش و زخم دردناک
- افزایش ترشحات واژن و ایجاد واژینیت پوستی دردناک
نشانههای لیکن پلان تناسلی مردان
- علائم این بیماری بیشتر در سر آلت ایجاد میشود، اما میتواند بدنه آلت یا کیسه بیضه را نیز درگیر کند
- ایجاد پاپولهای کلاسیک در یک حلقه در اطراف سر آلت تناسلی
- ایجاد رگههای سفید و لیکن پلان فرسایشی (در موارد بسیار کم)
بیماری لیکن پلان پوستی (CLP)
لیکن پلان پوستی یکی از شایعترین انواع این بیماری خود ایمنی است که با لکههای بنفش یا صورتی و خارش همراه بوده و رگههای سفید بر روی آن ایجاد میشوند. لکههای لیکن پلان پوستی میتوانند در تمامی نقاط بدن مانند دستها، پاها، کمر، پشت بازوها، آرنج و حتی زیر بغل ایجاد شده و پس از مدتی به صورت خود به خود محو شوند. در برخی موارد ممکن است که پس از از بین رفتن لکههای جای آنها به صورت لکههای قهوهای رنگ و محو باقی بماند.
نشانههای لیکن پلان پوستی
- برآمدگیهای سفت به رنگ قرمز براق یا بنفش
- خارش ضایعات با شدتهای متفاوت
- خطوط یا پوستههای ظرفی
- لکههای پوسته پوسته ضخیم بر روی ساق و مچ پا
- بروز برآمدگیها در نواحی با پوست خراشیده یا سوخته
لیکن پلان دهانی
این نوع بیماری لیکن پلان، مخاط دهان را درگیر کرده و لکههای سفید تور مانند ایجاد میکند. این لکهها ممکن است لثهها، لبها و زبان را نیز درگیر کرده و بر روی گونه هم نمایان شوند. لکههای لیکن پلان دهانی علائم و ویژگیهای زیر را به همراه دارند:
- خشکی دهان
- ایجاد رگههای سفید (که ممکن است ازبین نروند)
- تورم و قرمزی لثهها
- معمولا بدون درد و همراه با خارش
- عدم امکان تشخیص طعمها
- امکان احساس طعم فلز در دهان
در صورتی که به بیماری خود ایمنی لیکن پلان دهانی مبتلا هستید، از مصرف غذاهای تند و پرادویه دوری کنید، زیرا شدت علائم بیماری را افزایش میدهند.
نشانههای لیکن پلان دهانی
- بروز لکههای سفید توری مانند در داخل دهان
- قرمزی و زخم در موارد شدید
آیا بیماری لیکن پلان دهانی خطرناک است؟
خیر. این بیماری به هیچ عنوان خطرناک و یا کشنده نبوده و به دلیل ایجاد خارش، التهاب و برآمدگیهای مختلف موجب آزار فرد میشود.
بیماری لیکن پلان مو
لیکن پلان مو به فولیکولهای مو حمله میکند، به همین دلیل آن را با نام فولیکولار نیز میشناسند. از علائم اولیه آن میتوان به ریزش مو و نازک شدن تارهای مو اشاره کرد. علاوه بر این میتواند موجب بروز التهاب بر روی سر و موهای فرد شود.
همچنین لیکن پلان را میتوان بر اساس شکل ضایعه ایجاد شده نیز به انواع مختلفی تقسیم نمود که شامل موارد زیر میشوند:
لیکن پلان حلقوی
این نوع لیکن پلان دارای ضایعات حلقهای شکل است که از لکههایی با رنگدانههای منفرد تشکیل شده و گروههای دایرهای از پاپولها با پوستی شفاف و بدون آسیب ایجاد میکند. لیکن پلان حلقوی نسبت به سایر انواع لیکن پلان کمتر رایج بوده و به طور معمول بر روی اندام تناسلی مردانه و یا دستها و پاها، زیر بغل و کشاله ران ایجاد میشود.
لیکن پلان آتروفیک
در این نوع، چندین پاپول یا پلاک سفید متمایل به آبی ایجاد شده که با آتروفی سطحی مرکزی مشخص میشوند. در صورت استفاده از کورتیکواستروئیدهای موضعی قوی به صورت طولانیمدت، میتواند احتمال بروز این ضایعات را افزایش دهد.
لیکن پلان فولیکولار
در این نوع لیکن پلان، پاپولهای اریتماتوز فولیکولی و مسطح به صورت نیمکرهای یا بدون کراتوز ایجاد میشود که میتوانند به صورت گروهی در یک ناحیه و یا به صورت پراکنده ایجاد شوند. در صورت بروز این لیکن پلان بر روی پوست سر، در اکثر موارد به زخمهای آلوپسی تبدیل میشود.
لیکن پلان هیپرتروفیک
پلاکهای این بیماری ضخیم، خاشدار، هیپرکراتوتیک و به رنگهای قرمز، قهوهای، بنفش و یا خاکستری بوده و برجسته میشوند. علائم این بیماری معمولا بر روی دستها، پاها، قسمتهای قدامی پاها و مفاصل فالانژیال ایجاد میشوند. لیکن پلان هیپرتروفیک را با نام لیکن پلان وروکوز نیز میشناسند.
لیکن پلان پاپولار
ضایعات این نوع جلدی بوده و به شکل پاپولهای قرمز یا بنفش براق با سر صاف است. اسن ضایعات میتوانند نازک، چسبنده و یا شفاف باشند و نقاط ریز سفید با خطوط توری شکل بر روی آنها ایجاد شود.
لیکن پلان اکتینیک
شکل ظاهری این نوع لیکن پلان به صورت سکه یا پلاکهایی است که اطراف آن هالهای هیپوپیگمانته ایجاد شده است. این بیماری به طور معمول در افراد آفریقایی، آمریکایی، سرخپوستان و افراد جنوب شرق آسیا که بیشتر از سایر نژادها در معرض تابش آفتاب قرار دارند، ایجاد میشود.
لیکن پلان خطی
در این نوع، پاپولها به صورت خطی و مرتب در کنار هم قرار میگیرند و ضایعات حلقهمانند آن میتوانند به صورت آهسته بزرگ شده و به هم بپیوندند. در این حالت به نوارهای نامنظم و بزرگ با خطوط همراه تبدیل شده و معمولا در اندامها دیده میشود و به ندرت در صورت رخ میدهد.
لیکن پلان بولوس
به این نوع لیکن پلان، تاولی نیز گفته میشود که نشانههای آن ایجاد تاول و وزیکولهایی همراه با ضایعات پوستی است. احتمال ابتلا به لیکن پلان بولوس نادر بوده و آن را به عنوان لیکن پلان وزیکولوبولوس نیز میشناسند.
لیکن پلان رنگدانهدار
این بیماری با ماکولهای پر پیگمانته و قهوهای تیره خود را نشان میدهد که در میان سایر انواع بسیار نادر است. لکههای این نوع در نواحی از بدن رخ میدهند که در معرض آفتاب و چینهای پوستی قرار دارند.
لیکن پلان معکوس
ضایعات این نوع لیکن پلان اریتماتوز گسترده است که مرزهای ضعیفی داشته و تا حدی با لیکنیفیکاسیون یا رنگدانههای غیر طبیعی مشخص میشود. این نوع لیکن پلان در زیر بغل، ناحیه زیر پستان، چین و چروک پوستی و نواحی خمیدگی اندامها مانند زانو رخ میدهد. همچنین میتواند پاپولهای کراتوتیک و فرسایشی با پیکربندی عجیب و غریب نیز ایجاد شود.
علت ابتلا به بیماری لیکن پلان چیست؟
به طور کلی علت ابتلا به بیماری خودایمنی لیکن پلان ناشناخته و نامعلوم است اما در برخی موارد میتواند به دلیل ورود یک عامل خارجی مانند دارو یا عامل میکروبی به بدن نیز ایجاد شود. همچنین تحقیقات نشان داده است که بیماری لیکن پلان میتواند با ویروس هپاتیت C در ارتباط باشد. این ویروس میتواند موجب بروز بیماریهای کبدی در فرد شود.
این بیماری قابل انتقال از یک فرد به فرد دیگر نبوده و واگیردار نیست. علاوه بر این، وراثت و تغذیه نیز در به وجود آمدن آن نقشی ندارد. از جمله علل ابتلا به بیماری خود ایمنی لیکن پلان میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- ژنتیک
- استرسهای روحی و جسمی
- بیماریهای پوستی موضعی مانند هرپس زوستر
- کمبود ویتامین D
- آلرژی تماسی (مانند پر کردن دندان با مواد حاوی برخی فلزات)
- ابتلا به عفونتهای ویروسی سیستمیک
- آسیب و خراشیدگی پوستی
- مصرف مواد مخدر
- استفاده از طلا، کینین و کینیدین
روشهای درمان قطعی لیکن پلان
به طور کلی این بیماری به عنوان یک بیماری غیر قابل درمان شناخته شده به صورت خود به خودی از چند ماه تا 2 سال طول میکشد تا بهبود پیدا کند. اما در این مدت میتوان برخی اقدامات درمانی را برای کاهش اثرات و آسیبهای جسمی و روحی فرد و جلوگیری از پیشرفت لیکن پلان انجام داد.
دارو درمان لیکن پلان
تمام داروهایی که در ادامه به شما معرفی میکنیم صرفا برای کاهش اثرات و نشانههای بیماری است و نمیتواند بیماری را به طور کامل از بین برد. همچنین از مصرف خودسرانه هر یک از این داروها و بدون تجویز پزشک خودداری نمایید.
- پماد و کرمهای موضعی فلوسینولون، کلوبتازول، تریامسینولون برای کاهش خارشها
- قرصهای خوراکی لوراتادین، سیتریزین و آنتی هیستامین برای رفع خارشها
- استفاده از داروهای سرکوبگر سیستم ایمنی بدن مانند کپسولهای سیکلوسپورین برای رفع التهاب و خارش شدید پوست
- درمان لیکن پلان دهانی به وسیله قرصهای استروئیدی و یا پمادهای دهانی برای کاهش شدن علائم
درمان قطعی لیکن پلان دهانی
پیش از هرچیز ابتدا باید از خوشخیم یا بدخیم بودن بیماری اطمینان یافت، سپس عوامل تشدید کننده را از بین برد. علاوه بر این، باید بهداشت دهان و دندان نیز به خوبی رعایت شود. برای درمان معمولا از کورتیکواستروئیدهای موضعی و مسکنها استفاده میشود. در صورتی که این دارو ها تاثیر نداشته و با بیماری شدید باشد، از کورتیکواستروئیدهای سیستمیک استفاده میشود. در برخی موارد میتوان از مهارکنندههای کلسینورین مانند سیکلوسپورین یا پیمکرولیموس استفاده نمود.
درمان لیکن پلان پوستی
بیماری خودایمنی لیکن پلان پوستی میتواند به صورت خود به خود درمان شود، در نتیجه نیازی به سایر روشهای درمانی ندارد. داروها و روشهای درمانی که در ادامه به شما معرفی میکنیم، برای کاهش اثرات و خارش ضایعات است.
- رتینوئیدهای موضعی
- کورتیکواستروئیدهای موضعی
- تزریق استروئید در داخل ضایعه
- مهارکنندههای موضعی کلسینورین
علاوه بر این، میتوان از داروهای سیستمیک نیز برای حالت گسترده و شدید این بیماری استفاده نمود. از جمله داروهای سیستمیک میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- آزاتیوپرین
- هیدروکسی کلروکین
- مایکوفنولات موفتیل
- آسیترتین
- متوتروکسات
چه زمانی باید به کلینیک زخم مراجعه نماییم؟
در صورت مشاهده هر یک از علائم و نشانههای این بیماری، میتوانید به کلینیک زخم کرج مراجعه نموده و درمان زخمها و تاولهای خود را به پزشکان و متخصصان این مجموعه بسپارید. کلینیک زخم کرج یکی از کلینیکهای معتبر و تخصصی در زمینه درمان انواع زخمها از جمله درمان زخم بستر و زخم پای دیابتی و سوختگی در منزل به شمار میرود که شما برای شما این امکان را فراهم کرده است که در صورت نداشتن شرایط کافی برای مراجعه حضوری به کلینیک، درمان خود را در منزل انجام دهید. برای دریافت مشاوره و تعیین وقت میتوانید با شمارههای درج شده در سایت تماس بگیرید.