دبریدمان زخم چیست؟
دبریدمان زخم روشی است برای تسریع روند بهبود و ترمیم طبیعی بافت آسیب دیده، که در آن، بخش مرده، عفونی شده و یا آسیب دیده بدن برش داده شده، برداشته و یا حذف میشود. دبریدمان میتواند به شکل جراحی و با ایجاد برش به وسیله تیغ، و یا به صورت اتولیز یا شیمیایی انجام شود.
آشنایی با انواع دبریدمان زخم
روشهای بسیار متنوعی برای دبریدمان زخم وجود دارد که نحوه انجام آن بر اساس شرایط و نوع زخم، سن و وضعیت سلامت بیمار انتخاب میشود. انواع دبریدمان زخم شامل موارد زیر میشوند:
دبریدمان آنزیماتیک (Enzymatic Debridement)
در این نوع دبریدمان که به آن دبریدمان شیمیایی نیز گفته میشود، از آنزیمهایی استفاده میشود که میتوانند به صورت طبیعی درون بدن فرد وجود داشته، و یا از آنزیمهای باکتریایی باشند. در دبریدمان آنزیماتیک، از پماد یا ژل حاوی آنزیم بر روی بافت ناسالم استفاده میشود تا بافت آسیب دیده نرم شود. از این داروها باید یک یا دو بار در روز استفاده نمود و پس از آن سطح زخم را با پانسمان پوشاند. بافت مرده زخم، با برداشتن پانسمان از بین میرود و به مرور زخم بهبود پیدا میکند.
دبریدمان مکانیکی (Mechanical Debridement)
این روش یکی از متداولترین روشهای دبریدمان زخم است که از یک نیروی محرک برای از بین بردن بافت مرده استفاده میشود. دبریدمان مکانیکی برای درمان زخمهای غیر عفونی و آلوده و برداشتن بافت اطراف زخم برای درمان آن مورد استفاده قرار میگیرد که در انواع زیر انجام میشود:
- آب درمانی: برای این روش از آب روان استفاده میشود تا بافت قدیمی را شستشو دهد.
- پانسمان مرطوب به خشک: در این روش باید گاز استریل مرطوب را بر روی زخم قرار داد تا پس از خشک شدن، به زخم چسبیده و بافت مرده موقع جداکردن گاز، کنده شده و از بین برود.
- پدهای پلی استر نرم: این نوع پدها را بر روی زخم میکشند تا بافت مرده و بقایای زخم را از بین ببرد.
دبریدمان اتولیتیک (Autolytic Debridement)
در دبریدمان اتولیتیک از آنزیمها و یا مایعات طبیعی بدن بر روی بافت نکروز شده استفاده میشود تا بافت آسیب دیده و قدیمی نرم شده و از زخم جدا شود. در این روش درمانی باید از پانسمانهای پیشرفته و نوین همچون پانسمان شفاف، هیدروژل و یا هیدروکلوئید برای حفظ رطوبت زخم استفاده شده و روزی یکبار تعویض شوند. از این روش برای زخمهایی استفاده میشود که مقدار بافت نکروز شده زیاد نبوده و عفونت نداشته باشد. نتیجه این روش باید طی 1 یا 2 هفته مشاهده شود، در غیر این صورت باید از روش دیگری استفاده کنید.
دبریدمان جراحی (Surgical Debridement)
این دبریدمان برای زخمهایی استفاده میشود که عفونت زمینهای داشته و باید به وسیله چاقوی جراحی و یا قیچی مخصوص جراحی، بخش آلوده و آسیبدیده از بین برده شود. مراحل دبریدمان جراحی شامل موارد زیر میشوند:
- ابتدا پوست اطراف زخم و خود زخم باید به خوبی تمیز و ضد عفونی شود.
- در مرحله بعد پزشک، عمق زخم را به وسیله یک ابزار فلزی تعیین کرده و از وجود یا عدم وجود اشیا خارجی اطمینان حاصل میکند.
- در انتها نیز بافت آسیب دیده به وسیله تیغ یا چاقو جراحی برداشته میشود.
ماگوت تراپی یا دبریدمان بیولوژیکی (Biological Debridement)
در این روش از لارو نوعی مگس که در یک محیط استریل پرورش یافته است، برای از بین بردن عفونت و بافت مرده زخمها استفاده میشود که به این روش لارو درمانی یا ماگوت تراپی گفته میشود. از این روش برای درمان زخمهای بزرگ یا زخمهای آلوده به باکتریهای مقاوم در برابر آنتیبیوتیک استفاده میشود.
چرا از دبریدمان برای درمان زخمها استفاده میشود؟
زمانی که بخشی از بافت یک زخم مرده باشد (نکروز بافتی)، تغییر رنگ داده و یا مواد خارجی بر روی زخم وجود داشته باشد، ترمیم اتفاق نمیافتد و باید از دبریدمان زخم کمک گرفت. در چنین شرایطی باید بافت مرده و یا مواد خارجی موجود بر روی زخم برداشته شود تا زخم بتواند سریعتر بهبود پیدا کند.
بافت مرده یا نکروز شده، یک بستر بسیار مناسب برای رشد باکتریها و ویروسها به شمار میرود که میتواند منجر به عفونت زخم شود. این اتفاق میتواند باعث ایجاد بوی نامطبوع در زخم نیز میشود.
زخمهای مزمنی که در اطراف آنها بافت مرده نیز تشکیل شده باشد، بسیار دیرتر از زخمهای معمولی درمان شده و بهبود پیدا میکنند. به همین دلیل زخم ایجاد شده به جای درمان شدن، روز به روز پسرفت کرده و بخشهای دیگر عضو آسیب دیده را نیز در بر میگیرد. در چنین شرایطی دبریدمان زخم میتواند به از بین رفتن عفونت و بافتهای مرده کمک کرده و سرعت درمان و بهبود زخمها را افزایش دهد.
مزایا دبریدمان زخم
- کمک به رشد بافت سالم
- کاهش اندازه زخم
- کاهش عوارض ناشی از عفونت
برای انتخاب روش دبریدمان جهت درمان زخمها، باید به چه نکاتی توجه کرد؟
- محیط مورد نظر برای دبریدمان مناسب باشد: مکانی که قرار است دبریدمان بر روی بیمار انجام شود، باید از نظر عفونت و آلودگی کاملا استریل بوده و وسایل مورد نیاز مانند دستکش، عینک، سیفتی باکس (safety box) و … در اختیار پزشک قرار داشته باشد. هرگونه دستگاه تهویه هوا باید پیش از شروع دبریدمان خاموش شده و این عمل باید در اتاقی انجام شود که رفت و آمد نداشته باشد.
- شرایط و وضعیت زخم به طور دقیق مورد بررسی قرار بگیرد: شرایط زخم شما باید از نظر وجود عروق احتمالی در بستر زخم و یا لیگامنها مورد بررسی قرار بگیرد تا به بافت سالم زخم آسیبی وارد نشود. بررسی شرایط زخم نیز باید توسط فردی انجام شود که اطلاعات کافی در این زمینه داشته باشد.
- دبریدمان توسط یک فرد متخصص و مطمئن انجام شود: دبریدمان زخم باید توسط پزشک یا پرستاری انجام شود که دانش و تجربه کافی در زمینه شناخت زخمها و روشهای دبریدمان داشته باشد. علاوه بر این، بتواند شرایط درمان را کنترل کرده و در صورت نیاز برای شما مسکن یا بیحسی تجویز نماید.
آیا دبریدمان زخم دردناک است؟
دبریدمان آنزیمی، بیولوژیکی و اتولیتیک با درد کمی همراه هستند اما دبریدمان مکانیکی و جراحی، درد بیشتری دارند. در دبریدمان مکانیکی از داروهای ضد درد و در جراحی از بیحسی موضعی یا عمومی استفاده میشود تا درد آن حس نشود.
برای دبریدمان زخمهایی همچون زخم بستر باید به کجا مراجعه نمود؟
همانطور که گفتیم، برای انجام دبریدمان زخم بهتر است به یک مکان مطمئن و معتبر مراجعه نموده و این عمل را به یک پزشک متخصص و با تجربه بسپارید. کلینیک زخم کرج یکی از معتبرترین کلینیکهای درمان انواع زخم همچون زخم بستر و زخم پای دیابتی است که شما میتوانید برای درمان زخمهای خود به روشهای مختلف از جمله دبریدمان، به آن مراجعه نمایید. علاوه بر این، این کلینیک خدمات درمان زخم در منزل را نیز به بیماران خود ارائه میدهد تا در صورت نیاز و نداشتن شرایط مناسب برای مراجعه حضوری به کلینیک، زخمهای ایشان در منزل درمان شود. شما میتوانید برای تعیین وقت قبلی برای مراجعه حضوری به کلینیک و یا ثبت درخواست اعزام پزشک متخصص زخم به منزل خود، با شمارههای مندرج در سایت تماس بگیرید.