زخم سوختگی ناشی از مواد شیمیایی چگونه رخ میدهد؟
سوختگی شیمیایی بر اثر تماس بافت زنده بدن با مواد شیمیایی خورنده همچون اسیدها و بازها ایجاد میشود. این تماس میتواند به صورت ریختن یا پاشیدن ماده شیمیایی بر روی بدن و یا به صورت اتفاقی، خوردن آن ماده رخ دهد. این نوع سوختگی در اکثر مواقع برای افرادی اتفاق میافتد که در مشاغل و محیط کار خود با مواد شیمیایی خطرناک سر و کار دارند که میتواند درجات مختلفی از سوختگی را شامل شود. سوختگیهای خفیف معمولا در مدت زمان کوتاهی، بهبود پیدا میکنند، اما سوختگیهای شدید میتوانند آسیبهای دائمی به بافتها یا اندامها وارد کرده و یا موجب مرگ شوند.
کدام مواد شیمیایی موجب بروز سوختگی میشوند؟
در اکثر موارد، مواد شیمیایی ای که باعث سوختگی میشوند از نوع اسید یا باز قوی هستند. این مواد میتوانند شامل موارد زیر باشند:
- پاک کنندههای سینک یا سرویس بهداشتی
- آمونیاک
- محلولهای سفیدکننده دندان
- مخلوط بتنی
- اسید باتری
- مواد کلرزنی استخر
- سفیدکنندهها
- پاک کنندههای فلزی
آشنایی با انواع سوختگیهای شیمیایی
انواع سوختگی با مواد شیمیایی نیز مانند سایر انواع سوختگی، درجات مختلفی دارد که شامل موارد زیر میشوند:
- سوختگی درجه اول: در این نوع سوختگی تنها لایه بیرونی پوست یعنی اپیدرم آسیب دیده و سوختگی به بافتهای عمیقتر نفوذ نکرده است. از علائم آن میتوان به قرمزی، تورم، درد شدید و ایجاد التهاب اشاره کرد، اما آسیب آن در بیشتر مواقع دائمی نخواهد بود.
- سوختگی درجه دوم: در این سوختگی آسیب به لایههای پایینتر پوست یعنی درم نفوذ کرده و با تورم و تاولهای شدید همراه است. در این درجه از سوختگی جای زخم باقی خواهد ماند.
- سوختگی درجه سوم: در سوختگی درجه 3 آسیب به لایههای پایینتر نفوذ کرده و میتواند لایه چربی زیر پوست، ماهیچه و اعصاب را نیز از بین ببرد. زخم این نوع سوختگی بسیار شدید و عمیق بوده و به رنگ سیاه یا سفید تغییر رنگ میدهد.
- سوختگی درجه چهارم: این نوع سوختگی شیمیایی در شدیدترین حالت ممکن بوده و با نفوذ زخم به تاندونها و استخوانها همراه است. در اکثر مواقع، ممکن است فردی که دچار چنین سوختگی میشود نتواند زنده بماند.
نشانهها و علائم سوختگی شیمیایی
- قرمزی و تحریکپذیری بافت در محل آسیب دیده
- ایجاد تاول یا پوست مرده
- تنگی نفس و سرفه
- احساس درد یا بیحسی در ناحیه آسیب دیده
- تحت تاثیر قرار دادن بینایی (اگر ماده شیمیایی با چشم تماس داشته باشد)
علائم سوختگی شیمیایی داخلی بدن شامل موارد زیر میشود:
- گرفتگی صدا
- سوراخ شدن معده، مری یا قرنیه
- تهوع، استفراغ و یا استفراغ خونی
- احساس درد در قفسه سینه
- تنگی نفس و تورم مجاری هوایی فوقانی
- فشار خون پایین
- سرفه و مشکل در صحبت کردن
- احساس درد در دهان یا گلو
بعد از سوختگی با مواد شیمیایی چه باید کرد؟
اگر خود شما یا فردی در اطراف شما دچار سوختگی با مواد شیمیایی شده است، باید در سریعترین زمان ممکن اقداماتی که در ادامه به آنها میپردازیم را انجام دهید. اگر این اقدامات را در مدت زمانی کمتر از 10 دقیقه پس از تماس با ماده شیمیایی انجام دهید، آسیب احتمالی بسیار کمتر میشود.
- در اولین مرحله لباسهای فرد را به وسیله دستکش خارج کرده و لباسهای آلوده را از سایر نقاط بدن دور نمایید.
- ماده شیمیایی را از ناحیه آسیب دیده برداشته و یا پاک نمایید. برای این کار باید ناحیه آسیب دیده را به مدت حداقل نیم ساعت با آب بشویید و آثار خشک باقیمانده از مواد شیمیایی را از روی ناحیه مورد نظر بردارید. توجه داشته باشید که آب آلوده با سایر نقاط بدن تماس نداشته باشد.
- اگر سوختگی به وسیله مواد شیمیایی از جمله اسید کربولیک یا فنل، اسید سولفوریک، پودرهای خشک و یا ترکیبات فلزی ایجاد شده است، نباید ناحیه زخم را با آب شستشو دهید.
- در صورتی که سوختگی شدید است و یا نمیتوانید کمکی به فرد آسیب دیده برسانید، بهترین کار تماس با اورژانس است.
- آسیب شیمیایی به چشم بسیار خطرناک بوده و در مدت زمان بسیار کوتاهی رخ میدهد. برای جلوگیری از بروز آسیب چشمی، باید از عینکهای محافظ استفاده نمایید. در صورتی که چشم شما با هرگونه ماده شیمیایی تماس پیدا کرد، شستشوی فراوان و مستمر با آب بهترین روش درمان و پیشگیری از پیشرفت آسیب است.
سوختگی با مواد شیمیایی چه عوارضی را به همراه دارد؟
- تاول
- خشکی پوست
- ایجاد ترک بر روی پوست و بلند شدن لایههای آن
- تورم
- تغییر رنگ
در موارد شدیدتر میتواند موارد زیر را به همراه داشته باشد:
- سرفههای شدید
- فشار خون پایین
- ضربان قلب نامنظم
- احساس ضعف، سرگیجه و خستگی
- سردرد
- ایست قلبی
- تشنج یا انقباض عضلانی
میزان آسیب بافتی ناشی از سوختگی با مواد شیمیایی بر چه اساسی تعیین میشود؟
- مدت زمان تماس
- محل تماس
- نحوه تماس (بلعیدن، استنشاق، پاشیدن یا ریختن مواد، تماس سطحی)
- میزان غلظت و قدرت ماده شیمیایی
- میزان سالم بودن یا نبودن پوست
- نحوه عملکرد ماده شیمیایی
چگونه میتوان از بروز سوختگی شیمیایی جلوگیری کرد؟
- مواد شیمیایی داخل یا خارج خانه در مکانهای مشخص و دور از دسترس افراد بهخصوص کودکان قرار داده شوند.
- حتما مواد شیمیایی در ظروف اصلی خود نگهداری شوند.
- تا حد امکان از مواد شیمیایی به مقدار بسیار کم استفاده کنید.
- هنگام استفاده از هر نوع ماده شیمیایی، حتما دستورالعملها و نکات ایمنی آن را مطالعه نمایید.
- برای استفاده از هر نوع ماده شیمیایی از لباسهای ایمن و محافظ چشم استفاده نموده و مطمئن شوید که محیط مورد نظر شما از تهویه کافی برخوردار است.
روشهای درمان سوختگی ناشی از مواد شیمیایی
روش درمان زخمهای سوختگی ناشی از مواد شیمیایی، بر اساس شدت سوختگی و نوع ماده ایجاد کننده آن میتواند متفاوت باشد. با توجه به این موضوع، بهترین کار این است که برای درمان سوختگی شیمیایی با اورژانس تماس گرفته و یا به کلینیک زخم تخصصی مراجعه نمایید. کلینیک زخم کرج یکی از بهترین و معتبرترین کلینیکهای تخصصی درمان زخم به شمار میرود که با داشتن کادر درمان و پزشکان حرفهای میتواند به درمان انواع زخمهای شما از جمله زخمهای سوختگی ناشی از مواد شیمیایی و پانسمان سوختگی در منزل بپردازد. در صورت بروز هرگونه سوختگی شیمیایی، میتوانید به کلینیک زخم کرج مراجعه نموده و یا از طریق شمارههای درج شده در سایت درخواست اعزام پزشک متخصص و درمانگر تخصصی زخم به منزل خود نمایید.