اکسیژن درمانی هایپرباریک چیست؟
اکسیژن تراپی هایپرباریک (Hyperbaric oxygen therapy یا HBOT) یک روش درمانی است که با قرار گرفتن فرد در معرض اکسیژن با خلوص 100 درصد و فشار بالا، سلولها از اکسیژن اشباع شده و گردش خون را بهبود میبخشند. بدین صورت میتوان از این روش برای درمان انواع بیماریهای مختلف همچون انواع زخمها، مسمومیت با گاز مونوکسید کربن، مسمومیت با سیانید، ناشنوایی و نابینایی و … استفاده شود.
معرفی انواع اتاقک هایپرباریک برای اکسیژن تراپی
- اتاقکهای تک مکان: این اتاقک برای یک نفر طراحی شده و شما میتوانید به صورت ایستاده و یا دراز کشیده درون آن قرار بگیرید. در این اتاقک ماسک اکسیژن استفاده نمیشود و درمان به صورت مستقیم است.
- اتاقکهای چند مکان: این اتاقکها را میتوان به صورت همزمان برای چند نفر استفاده نمود. در این اتاقک بیماران به صورت نشسته قرار گرفته و از ماسکهای مخصوص استفاده میکنند.
- کیسههای گاموا: این محفظه از یک کیسه بادی تشکیل میشود که در آن فشار بالا حفظ میشود. این کیسهها قابل حمل بوده و اغلب در ارتفاعات برای اِدم ریوی و اِدم مغزی استفاده میشوند.
آشنایی با کاربردهای اکسیژن تراپی هایپرباریک
- انواع سوختگی و از دست دادن بافت
- کم خونی شدید
- مسمومیت با مونوکسید کربن
- ایسکمی حاد بافت نرم
- سندرم کمپارتمان (بیماری عصب و عضله)
- زخم بستر
- درمان وجود حباب هوا یا گاز در رگهای خونی (آمبولی هوا)
- از دست دادن بینایی و شنوایی
- صدمات ناشی از تشعشعات
- زخم پای دیابتی
- درمان آسیبهای اسکلتی عضلانی و صدمات چند عضوی
- میگرن
- بیماری رفع فشار
- آبسه مغزی
- گانگرن گازی
- ناشنوایی ناشی از ضربه صوتی یا علت ناشناخته
- هپاتیت
- عفونت استخوانی و پوستی
- عفونت نکروزان بافت نرم
روند درمان با اکسیژن هایپرباریک چگونه است؟
روند درمان اکسیژن هایپرباریک به این صورت است که فرد باید در یک اتاقک حاوی اکسیژن با خلوص 100 درصد به صورت نشسته یا خوابیده قرار گیرد و ماسک مخصوص به آن داده میشود. پس از بسته شدن درب، اتاقک پر از اکسیژن شده و فشار داخل به مرور افزایش پیدا میکند. گرفتگی گوش در این شرایط امری طبیعی است و شما میتوانید با کشیدن خمیازه و یا نوشیدن یک جرعه آب، گرفتگی گوشهای خود را برطرف نمایید. مدت زمان درمان 90 تا 120 دقیقه ادامه پیدا کرده و باید در طول درمان تنفس فرد به صورت طبیعی ادامه پیدا کند.
اکسیژن درمانی هایپرباریک چه خطرات و عوارضی دارد؟
این روش درمانی نیز مانند بسیاری از درمانهای دیگر میتواند عوارض جانبی مختلفی به همراه داشته باشد. از جمله عوارض درمان اکسیژن هایپرباریک میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- کلاستروفوبیا: کلاستروفوبیا نوعی ترس همراه اضطراب شدید است که به دلیل قرار گرفتن در یک فضای بسته ایجاد میشود. این فوبیا میتواند اضطراب و حملات پنیک را با خود به همراه داشته باشد، به همین دلیل پزشک میتواند برای کاهش این ترس برای شما آرامبخش خفیف تجویز کند.
- احتقان سینوسی: در این عارضه ممکن است گرفتگی بینی، سردرد و یا آبریزش بینی را به همراه داشته باشد.
- آسیب دیدن گوش میانی: اکسیژن درمانی هایپرباریک میتواند پارگی پرده گوش، درد گوش، تجمع مایع در گوش و یا خونریزی ماهیچه تنسور تیمپانی گوش را موجب شود.
- مسمومیت با اکسیژن: این عارضه یک اتفاق نادر است اما زمانی رخ میدهد که اکسیژن به مقدار زیادی وارد ریه شود. در این شرایط فرد دچار تنگی نفس و سرفه میشود.
- نزدیکبینی موقت: در برخی موارد ممکن است که بینایی فرد نیز تحت تاثیر قرار گرفته و 20 تا 40 درصد توانایی دیدن اجسام دور را به صورت موقت از دست بدهند. این عارضه در افراد مبتلا به دیابت یا افراد بالای 65 سال بیشتر احتمال دارد رخ دهد.
علاوه بر این، برخی عوارض خفیف و موقتی نیز ممکن است برای افراد رخ دهد که شامل موارد زیر هستند:
- سرفه
- احساس درد در قفسه سینه
- درد شکم
- سردرد
- سوزن سوزن شدن یا بیحسی در انگشتان و اندامها
- حالت تهوع
- استفراغ
آیا روش درمانی اکسیژن هایپرباریک ایمن است؟
اکسیژن درمانی هایپرباریک ایمن بوده و خطری به همراه ندارد، اما همانطور که گفتیم این روش درمانی با عوارض جانبی مختلفی همراه است که اکثر آنها موقتی هستند.
مهمترین نکته برای کاهش عوارض این است که برای استفاده از این روش درمانی به کلینیکهای تخصصی مراجعه نمایید. کلینیک زخم کرج یکی از کلینیکهای تخصصی درمان انواع زخمهای حاد و مزمن به شمار میرود که شما میتوانید درمان زخم بستر و یا درمان زخم پای دیابتی خود را با روشهای جایگزین اکسیژن هایپرباریک در این کلینیک انجام دهید.
مزایا اکسیژن تراپی هایپرباریک
در این روش اکسیژن با خلوص 100 درصد و تحت فشار بالا استنشاق میشود که افزایش اکسیژن حمل شده به بافتها و اکسیژن آزاد و محلول در خون را به همراه دارد. بدین صورت آسیبهای بافتی التیام پیدا میکنند. از دیگر اثرات اکسیژن درمانی هایپرباریک میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- جلوگیری از رشد باکتریهایی که در محیطهای بدون اکسیژن رشد میکنند
- از بین بردن آسیبهای بافتی ناشی از حبابهای هوا و گاز
- کاهش اثرات برخی سموم آزاد شده توسط باکتریها
- افزایش تولید مواد مورد نیاز برای بهبود زخم
- کمک به بدن برای رگزایی و توسعه آن
- پشتیبانی از سلولهای درگیر در سیستم ایمنی بدن
روش درمانی اکسیژن هایپرباریک برای چه افرادی مناسب نیست؟
استفاده از روش درمانی اکسیژن هایپرباریک برای برخی افراد همچون زنان باردار و یا افرادی که به بیماریهای دورهای یا مزمن مبتلا هستند، مناسب نیست. به همین دلیل بهتر است پیش از انجام این روش با پزشک خود مشورت نمایید. از جمله موارد منع استفاده از این روش درمانی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- افراد مبتلا به بیماری پنوموتوراکس یا هواجنبی ریه
- افرادی که تحت شیمیدرمانی با داروهای خاص قرار دارند (داروهای دوکسوروبیسین، آدریامایسین، بلئومایسین، سیسپلاتین)
- افراد مبتلا به تب یا سرماخوردگی
- افرادی که اخیرا جراحی گوش انجام دادهاند
- افرادی که کمتر از 3 ماه از جراحی ریه یا جناغ قفسه سینه آنها گذشته است
- افراد مبتلا به بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)
آمادگیهای لازم برای درمان با اکسیژن هایپرباریک
- پیش از انجام اکسیژن تراپی هایپرباریک دوش بگیرید.
- از کلاهگیس یا جواهرات استفاده نکنید.
- نباید از دئودورانت یا هر نوع مام دیگر، اسپری یا حالتدهنده مو مصرف نمایید.
- از نوشیدن الکل یا نوشیدنیهای گازدار تا 4 ساعت پیش از جلسه درمان بپرهیزید.
- از مصرف دخانیات حداقل تا پایان جلسات درمانی اجتناب کنید.
- از تکنیکهایی مانند خمیازه کشیدن یا بلع برای جلوگیری از مشکلات گوش و سینوسها استفاده نمایید.
اکسیژن تراپی هایپرباریک چه تاثیری بر درمان زخمها دارد؟
این روش درمانی موجب افزایش سطح اکسیژن در بافتهای مختلف از جمله ماهیچهها و استخوانها شده و آنها را وادار به ساختن سلولهای جدید میکند تا بتوانند زخم ایجاد شده را ترمیم نمایند. علاوه بر این، این روش مقدار برخی آنتیبیوتیکها را در داخل بدن افزایش داده و گردش خون را بهبود میبخشد تا بافت آسیب دیده التیام پیدا کند.
میزان ماندگاری اکسیژن درمانی هایپر باریک چقدر است؟
برای مشاهده نتایج این روش درمانی باید تمامی جلسات مورد نیاز برای درمان را انجام دهید. پس از به اتمام رسیدن جلسات اکسیژن تراپی هایپرباریک، اثرات آن تا 12 ماهی باقی میماند.
آیا میتوان از درمان با اکسیژن هایپرباریک در دوران بارداری نیز استفاده نمود؟
جفتی که هنگام بارداری تشکیل میشود، برای اتصال جنین به رحم شما و تغذیه جنین است. اکسیژن درمانی هایپرباریک موجب انقباض ماهیچههای اطراف رگهای خونی جفت شده و سطح اکسیژن خونی که به جنین میرسد را کاهش میدهد. به همین دلیل نباید از این روش درمانی در دوران بارداری استفاده نمود.