بیماری سالک چیست؟
بیماری سالک یا لیشمانیازیس نوعی بیماری پوستی است که به واسطه نیش پشه خاکی ماده آلوده به انگل لیشمانیا به انسان منتقل میشود. این انگل از نوع دو میزبانه بوده و پس از انتقال به بدن پشه، میتواند به جانوران دیگر نیز منتقل شود. اما در نظر داشته باشید که این انگل تنها از طریق پشه ماده منتقل میشود. انگل لیشمانیا در سراسر دنیا وجود دارد اما در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری مانند هند، سوریه، چین، افغانستان، ایران، روسیه، عربستان و جنوب اروپا بیشتر از سایر مناطق حضور دارد. این انگل میتواند از پوست گرفته تا احشا داخلی بدن را درگیر بیماری کند.
عامل بیماری سالک چیست؟
همانطور که گفتیم، بیماری سالک توسط یک انگل به نام لیشمانیا ایجاد میشود که تکسلولی بوده و میتواند از طریق 90 گونه پشه خاکی به جانوران دیگر منتقل شود. باید توجه داشته باشید که حضور این انگل در ایران، روسیه و عراق نیز رایج است. این انگل علاوه بر انسان، به جانوران دیگر از جمله سگ، گربه، روباه، جوندگان مختلف و پوسوم نیز منتقل میشود.
آشنایی با انواع بیماری سالک
بیماری سالک بر اساس ویژگیهای بیماری، محل بروز علائم در بدن، ویژگیهای اپیدمیولوژی و … به 3 دسته کلی تقسیم میشوند که شامل موارد زیر هستند:
بیماری سالک پوستی
سالک پوستی یکی از شایعترین انواع سالک محسوب میشود که به دو نوع خشک یا شهری و سالک مرطوب یا روستایی دستهبندی میشود.
سالک خشک یا نوع شهری
پس از گزیدگی توسط پشه، 2 تا 8 ماه طول میکشد تا علائم آن خود را نشان دهد. در این زمان محل گزش ورم کرده و قرمز میشود اما درد ندارد. ناحیه گزش پشه به مرور زمان بزرگتر و زخمی میشود و میتواند اندازه زخم را از چند میلیمتر تا چند سانتیمتر تغییر دهد. این زخم معمولا در بخشهایی از بدن مانند صورت، دست و پا ایجاد میشود و ضایعه زخم آن در مدت زمان 6 ماه تا 1 سال بهبود پیدا میکند. اگر فرد مبتلا به این بیماری، اقدام به درمان آن نکند، محل زخم به صورت یک محل جوش فرورفته شده و به صورت دائمی باقی میماند. این بیماری که در نوع شهری است، در انسانها بیشتر از سایر جانوران شیوع پیدا میکند و در برخی موارد ممکن است سگها نیز اتفاقی به آن مبتلا شوند.
سالک مرطوب یا نوع روستایی
در این نوع، چند هفته پس از گزیدگی توسط پشه، در نقاط گزش زخمهایی ایجاد میشود که معمولا مرطوب و ترشحدار هستند. این زخمها پس از 2 تا 6 ماه بهبود پیدا کرده و جای آن به صورت آثار پوستی پایدار و نامناسب باقی خواهد ماند. این بیماری در روستاها در انواع جوندگان شیوع بیشتری داشته و پس از آنکه پشه ماده این جوندگان مبتلا به انگل لیشمانیوز را نیش زد، میتواند آن را به هر مهرهدار و هر حیوانی از جمله انسانها منتقل کند.
بیماری سالک احشایی
نام دیگر سالک احشایی، سالک سیستمیک یا کالاآزار است. این بیماری 2 تا 8 ماه پس از گزیدگی خود را نشان داده و میتواند به اندامهای داخلی بدن مانند کبد و طحال آسیب برساند. این انگل با آسیب رساندن به این اندامها، موجب آسیب به مغز استخوان و سیستم ایمنی نیز میشود. علائم این نوع سالک شامل موارد زیر میشود:
- بزرگ شدن کبد و طحال
- تورم غدد لنفاوی
- تب طولانی مدت تا چند هفته یا چند ماه
- ضعف
- خونریزی
- کاهش تولید سلولهای خونی
- کاهش وزن
- ابتلا به سایر عفونتها
بیماری سالک مخاطی
این نوع بیماری سالک، نوع نادر آن بوده و در آن فرم پوستی انگل لیشمانیوز پس از گذشت چندین ماه از بهبود پیدا کردن زخمهای پوستی رخ میدهد. این انگل به بینی، گلو و دهان سرایت کرده و بخش جزئی یا کامل غشا مخاطی را در این نواحی از بین میبرد. این نوع سالک زیر مجموعهای از سالک پوستی است اما جدیتر از آن بوده و به خودی خود درمان نمیشود. علائم این بیماری از 1 تا 5 سال پس از ایجاد شدن ضایعات پوستی ظاهر شده و در ابتدا به صورت زخم در دهان، بینی یا لب خود را نشان میدهد. از علائم این نوع سالک میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- گرفتگی بینی یا آبریزش
- مشکل در تنفس
- خونریزی بینی
بیماری سالک چه علائم و نشانههایی از خود نشان میدهد؟
این بیماری در بیشتر افراد به صورت طولانی مدت به صورت خاموش و بدون علامت باقی مانده و به بدن آسیب میرساند. زمانی که عفونت پنهان سالک میخواهد خود را نشان دهد، علائم آن شامل موارد زیر خواهد بود:
- تب (در برخی موارد طولانی مدت)
- کاهش وزن
- بزرگ شدن و تورم طحال و کبد
زخم سالک
یکی از شایعترین علائم و نشانههای سالک، ضایعه پوستی و زخم است که به صورت یک پاپول غیر حساس، سفت و قرمز زنگ در اندازه چند سانتیمتری و در محل گزش پشه ایجاد میشود. با گذشت زمان این زخم تیرهتر میشود. در نوع سالک پوستی، اسکارهای همیشگی و جای سالک باقی مانده و ظاهر نرمال پوست را از بین میبرد.
زمانی که این زخمها ایجاد میشوند، در صورت عدم درمان ممکن است دچار عفونت شوند. در چنین شرایطی باید هر چه سریعتر اقدام به درمان آن نمایید تا زخم و عفونت آن پیشرفت نکند. برای این کار تنها کافی است به کلینیک زخم کرج مراجعه نموده و درمان عفونت زخم سالک خود را به افراد متخصص و حرفهای بسپارید. این کلینیک به درمان تخصصی انواع زخمها از جمله درمان زخمهای عفونی میپردازد تا از پیشرفت آسیب آنها پیشگیری شود.
نحوه تشخیص بیماری سالک
بهترین راه برای تشخیص یک بیماری، مشاهده علائم بیماری است، اما همانطور که گفتیم علائم این بیماری تا مدتها به صورت نهفته باقی میماند. به همین دلیل برای اطمینان از ابتلا به این بیماری، باید فرد مشکوک آزمایش خون بدهد تا با بررسی نتایج آن بتوان تشخیص داد که آیا فرد به بیماری سالک مبتلا شده است یا خیر. در صورت ابتلا به این بیماری، نتایج آزمایش خون غیر طبیعی خواهد بود. این افراد شمارش خون پایینی خواهند داشت و مشکلات زیر در نتایج آن حضور خواهند داشت:
- کم خونی یا پایین بودن تعداد گلبول قرمز
- کاهش تعداد کلبولهای سفید (لکوپنی)
- کاهش تعداد پلاکت خون (ترومبوسیتوپنی)
چه افرادی در معرض خطر ابتلا به بیماری سالک قرار دارند؟
به طور کلی این انگل و بیماری آن در مناطق گرمسیری و روستایی که سطح بهداشت آنها پایین است، شیوع بیشتری دارد. افرادی که در این مناطق زندگی میکنند و کسانی که بیماریهایی همچون HIV مبتلا هستند، بیشتر از سایر افراد در معرض ابتلا به بیماری سالک هستند.
ابتلا به بیماری سالک چه عوارضی را به همراه دارید؟
- خونریزی
- تغییر شکل پوست
- ایجاد اثرات متعدد بر روی اندامهای داخلی و سیستم ایمنی
- افزایش خطر ابتلا به HIV
- مرگ
درمان عفونت زخم پشه سالک
برای این بیماری روشهای متنوعی وجود دارد که هر یک از آنها براساس شرایط فرد و نوع بیماری انتخاب میشوند. از جمله روشهای درمان عفونت زخم پشه سالک میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
درمان دارویی برای سالک
یکی از داروهایی که برای درمان سالک پوستی و مخاطی بسیار تاثیرگذار است، آمفوتریسین B است که فرمولاسیون لیپیدی آن بهتر از آمفوتریسین B معمولی است. آمپول آمفوتریسین B که به صورت آمپول بوده و لیپوزومی است، به صورت داخل وریدی برای VL تزریق میشود. داروی میلتفوسین نیز از دیگر داروهای سالک میباشد که به صورت خوراکی برای ML ،VL و CL است. به طور کلی داروهای سالک شامل موارد زیر هستند:
- آمفوتریسین
- میلتفوسین
- آنتی مووانهای 5 ظرفیتی
- پارومومایسین
- استیبوگلوکونات سدیم (پنتوستام)
- ایملتفوسین
درمان خانگی بیماری سالک
برای درمان خانگی این بیماری، از مواد مختلفی میتوان استفاده نمود تا زخمها و عفونت این بیماری از بین برود. از جمله این روشهای درمان خانگی سالک میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- درمان سالک با زردچوبه: از بین بردن انگلهای لیشمانیا و خاصیت ضد التهابی و آنتی اکسیدانی
- درمان سالک با عسل: تاثیر بر تشکیل کلاژن، انقباض زخم و اپیتلیال شدن زخم، اثرات ضد میکروبی و از بین بردن انگلها
- درمان سالک با سیر: کنترل رشد سالک ماژور با خاصیت ضد میکروبی
- درمان سالک با فلوس: استفاده از شیره حل شده فلوس در آب، قرار دادن بر روی زخم و بستن آن با پارچه تمیز
روشهای تهاجمی برای درمان سالک
پس از درمان خود به خودی یا دارویی عفونت زخم سالک، ممکن است جای زخم و اسکار آن بر روی پوست باقی بماند. در چنین شرایطی میتوان از روشهای مختلفی همچون لیزر یا جراحی برای رفع این زخمها کمک گرفت. از جمله این روشها میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
- لیزر فرکشنال
- حرارت درمانی
- جراحی
- درم ابریژن
- لیزر دیاکسید کربن
- انجماد درمانی یا فریز (کرایوتراپی)
شما میتوانید برای درمان قطعی زخم سالک خود به کلینیک زخم کرج مراجعه نموده و پس از انجام معاینات دقیق، درمان مناسب نوع سالک خود و زخم آن را دریافت نمایید. برای تعیین وقت قبلی جهت مراجعه به کلینیک زخم، میتوانید با شمارههای درج شده در سایت تماس بگیرید.